بررسی ابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی Allium Hirtifolium

پایان نامه بررسی ابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی Allium Hirtifolium در 101 صفحه ورد قابل ویرایش

دسته بندی	مهندسی شیمی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	11849 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	101

دریافت فایل

فروشنده فایل

کد کاربری 6017

تمام فایل ها

پژهش بررسی ابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی Allium Hirtifolium در 101 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مندرجات



عنوان صفحه



فهرست مندرجات.. ﻫ

فهرست اختصارات ی

فهرست نمودارها و اشکال

فهرست جداول

چکیده

1

فصل اول: مقدمه 4

فصل دوم: گیاهشناسی

2-1- گیاهشناسی Allium hirtifolium 8

2-2- انتشار جغرافیایی 8

2-3- کاریولوژی 8

2-4- موارد مصرف 10

2-4-1- مصارف غذایی 10

2-4-2- استفاده در طب سنتی 10

2-5- تحقیقات انجام شده در Allium hirtifolium10

2- 6- جنس Allium spp. 2-6-1- مشخصات عمومی و طبقه بندی 11

2-6-2- خصوصیات شیمیایی 13

2-6-3- کاریولوژی 13

2-7- ارزشهای اقتصادی گونه های جنس آلیوم 14

2-8- زیرجنسهای جنس آلیوم 14

2-8-1- زیر جنس Allium 15

2-8-2- زیر جنس Rhizirideum15

2-8-3- زیر جنس Melanocrommyum15

عنوان صفحه

2-8-4- زیر جنس Amerallium

2-9- مراحل نمو در آلیومها 16

2-9-1- جوانه زنی بذر 16

2-9-2- سبز شدن بذور و نمو گیاهان نورسته 17

2-9-3- دوره جوانی و انتقال به مرحله تولید مثلی 17

2-9-4- رشد و نمو سالیانه پس از بلوغ 19

2-9-4-1- گونه های پیاز دار 19

2-9-4-1-1- گونه های پیازدار با مبدا مدیترانه 20

2-9-4-1-2- گونه های گلدار با مبدا ایرانو تورانی 20

2-9-4-3- آلیومهای خوراکی 23

2-9-5- تکثیر 24

2-9-5-1- تکثیر از راه بذر 24

2-9-5-2- تکثیر رویشی 25

2-9-5-3- کشت بافت در آلیومها 26

2-10- اصلاح ژنتیکی در آلیومها و استفاده از گونه های وحشی Allium26

2-10-1- بانک های بذر آلیوم در دنیا 27

2-10-2- بانک های ژن آلیوم در دنیا 27

2-10-3- عملیات نگهداری و اصلاحی در مراکز جمع آوری و نگهداری آلیوم ها 27

2-11- بررسی تنوع ژنتیکی و عوامل ایجاد تنوع 28

2-11-1- تجزیه کلاستر 31

2-11-2- تجزیه به مولفه اصلی 31

2-11-3- معیارهای فاصله یا شباهت ژنتیکی 32

2-12- مراکز تنوع جنس Allium32

2-13- مصارف مختلف آلیومها در دنیا 33

فصل سوم: بررسی مولکولی به کمک نشانگرRAPD





عنوان صفحه



3-1- نشانگر چیست؟ 38

3-2- کاربرد های نشانگرهای مولکولی 38

3-3- انواع نشانگرها 39

3-4- نشانگر RAPD40

3-4-1- مراحل روش RAPD41

3-4-1-1- استخراج DNA41

3-4-1-2- تخمین غلظت DNA41

3-4-1-3- انجام واکنش 42 RAPD

3-4-1-4- الکتروفورز محصولات 42 PCR

3-4-2- تجزیه داده های RAPD43

3-4-3- تکرار پذیری RAPD43

3-4-3-1- کیفیت و کمیت 43 DNA

3-4-3-2- آلودگی بیولوژیک 43

3-4-3-3- غلظت آغازگر 44

3-4-3-4- غلظت منیزیم 44

3-4-3-5- تکرارپذیری نیمرخ های دستگاه PCR44

3-4-3-6- زمان واسرشته سازی 44

3-4-3-7- درجه حرارت اتصال 45

3-4-3-8- مدت زمان بسط یا توسعه طویل شدن 45

3-4-3-9- دقت کردن در پیپت نمودن 45

3-5- مزایای RAPD 45

3-6- معایب RAPD46

3-7- تحقیقات انجام شده با کمک نشانگر RAPD در جنس الیوم 47

فصل چهارم: نشانگرهای مورفولوژیک



عنوان صفحه



4-1- مزایای نشانگرهای مورفولوژیک 50

4-2- معایب نشانگرهای مورفولوژیک 50

4-3- مقایسه مورفولوژیک آلیوم ها 51

4-3-1- گروه های پیازدار 52

4-3-2- گروه های ریزوم دار 52

4-3-3- گونه های آلیوم خوراکی 52

4-4- کاربرد نشانگرهای مورفولوژیک در جنس آلیوم 53

4-5- اساس ژنتیکی بعضی صفات مورفولوژیک در آلیوم ها 55

4-5-1- برگ و نشاء ها 55

4-5-2- ساقه گلدهنده 56

4-5-3- پیاز 56

4-5-4- گل 57



فصل پنجم: بررسی فیتوشیمیایی

5-1- تاریخچه استفاده از آلیومها در تغذیه و درمان بیماریها 59

5-2- ترکیبات شیمیایی موجود در گیاهان جنس آلیوم 60

5-2-1- ترکیبات فرار 60

5-2-2- ترکیبات غیر فرار 60

5-3- تاریخچه شناسایی آلیسین 61

5-4- چگونگی تشکیل آلیسین 61

5-5- روشهای تجزیه و شناسایی اجزاء تشکیل دهنده اسانس و

عصاره های استخراج شده از گیاهان 62

5-5-1- کروماتوگرافی 62

5-5-2- کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)63

5-5-3- کروماتوگرافی ستون 63

5-5-4- گاز کروماتوگرافی 64

عنوان صفحه



5-5-5- طیف سنجی مادون قرمز (IR)64

5-5-6- طیف سنجی ماوراء بنفش (UV) و مرئی (Visible – Spectroscopy)64

5-5-7- رزنانس مغناطیسی هسته (nmr)65

5-5-8- گاز کروماتوگرافی قدام با طیف سنجی جرم (GC-Mass)65



فصل ششم: مواد و روشها

6-1- نمونه های گیاهی 69

6-2- دستگاههای مورد استفاده 70

6-3- مواد مورد استفاده 71

6-4- روشها 72

6-4-1- ارزیابی مورفولوژیکی 72

6-4-1-1- مواد و طرح آزمایشی 72

6-4-1-2- یادداشت برداری و ثبت خصوصیات 72

6-4-2- ارزیابی مولکولی 72

6-4-2-1- استخراج DNA73

6-4-2-2- ارزیابی کمی و کیفی نمونه های DNA74

6-4-2-3- الکتروفورز DNA75

6-4-2-4- شرایط واکنشهای PCR-RAPD76

6-4-3- ارزیابی فیتوشیمیایی 78

6-4-3-1- روش کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) در تشخیص وجود آلیسیس 79

6-4-3-2- تعیین مقدار آلیسیس به روش اسپکتروفتومتری 80

6-4-3-2-1- آماده سازی پیازهای A.hirtifolium81

6-4-3-2- نحوه اندازه گیری جذب در دستگاه اسپکتروفتومتری 82



فصل هفتم: بحث و نتایج 84

عنوان صفحه



7-1- گروه بندی اکوتیپها با نشانگر RAPD85

7-2- گروه بندی بر اساس صفات مورفولوژیک 90

7-3- بررسی اکوتیپها از دیدگاه فیتوشیمیایی 92

7-4- مقایسه داده های RAPD و مورفولوژیکی 96

7-5- مقایسه داده های مورفولوژیک و آلیسیس 96

7-6- نتیجه گیری نهایی 98

7-7- پیشنهادات 98



منابع 100

خلاصه پایان نامه به زبان انگلیسی 107













فهرست نمودارها و اشکال

عنوان صفحه



شکل2-1 . تصویر Allium hirtifolium

شکل7-1-(الف).الگوی باندی تکثیرشده نمونه های 1تا8 DNA با اغازگ ر265

شکل7-1-(ب). الگوی باندی تکثیر شده نمونه های9تا16 DNA با اغازگر 265

شکل7-1. روابط خویشاوندی اکوتیپهای Allium hirtifolium با استفاده از

داده های RAPD

شکل7-.2 روابط خویشاوندی اکوتیپهای Allium hirtifolium با استفاده از

داده های مورفولوژی

شکل7- 3-(الف ).الیسین موجود د ر اکوتیپهای Allium hirtifolium استخراج

شده بوسیله روش TLCو عکسبرداری زیر UV

شکل7- 3-(ب). مقدار الیسین موجود در اکوتیپهای Allium hirtifolium













فهرست جداول

عنوان صفحه



جدول6-1. مناطق جمع اوری نمونه های گیاهی

جدول6-2. وسایل و دستگاههای مورد نیاز برای بررسی های مولکولی و فیتوشیمیایی

جدول6-3. مواد مورد نیاز برای بررسی های مولکولی و فیتوشیمیایی

جدول6-4-2-4. اغازگرهای مورد استفاده در بررسی های مولکولی

جدول7-1. چند شکلی و تعداد ژنوتیپهای جدا شده توسط اغازگرها

جدول7-2-(الف). تجزیه واریانس صفات مورفولوژیکی

جدول7-2-(ب). مقایسه میانگین صفات مورفولوژیکی با ازمون دانکن

جدول7-3. الیسین در اکوتیپهای Allium hirtifolium

جدول7-4. همبستگی صفات مورفولوژیک والیسین







چکیده

بیش از 139 گونه آلیوم در ایران گزارش شده اند که حدود 30 گونه آن بومی خود ایران هستند . در این میان Allium hirtifolium به لحاظ اینکه تاکنون تحقیقاتی از لحاظ مولکولی و یا مورفولوژیکی بر روی آن انجام نشده و تعداد تحقیقاتی که در مورد این گونه خاص در دنیا انجام گردیده, به لحاظ کمی بسیار اندک می باشد, لذا بر آن شدیم تا با جمع آوری این گیاه از نقاط اصلی رویش ان که عمدتا مناطق مرکزی ایران و خصوصاً استان لرستان است, به بررسی ابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی آن بپردازیم. بررسی های ما بر روی این گونه شامل بخش های زیر می باشد:

بخش اول: جمع آوری و نگهداری مواد گیاهی

ابتدا، نمونه های گیاهی از شانزده منطقه مختلف استان لرستان جمع آوری و در مرحله بعد مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان لرستان و همچنین پژوهشکده علوم گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی تعیین هویت گردید و سپس غده ها تا انجام آزمایشات بعدی در یخچال و دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری شدند.

بخش دوم: بررسی مزرعه ای

غده های آلیوم در آذرماه 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سه تکرار، در هر ردیف 4 غده از هر اکوتیپ خاص به طور تصادفی انتخاب و سپس با فاصله 20 سانتی متر روی ردیف و 35 سانتی متر بین ردیف کشت شدند.

پس از رویش از سطح خاک، اطلاعات مورفولوژیکی از قبیل طول برگ، عرض برگ، ارتفاع ساقه گلدهنده، تعداد برگ، وزن متوسط غده ها در بوته، تعداد غده در بوته، مدت زمان کاشت تا سبز شدن و مدت زمان کاشت تا گل دهی، در هر بوته اندازه گیری شدند.

بخش سوم: بررسی مولکولی با تکنیک RAPD

الف) کشت در گلخانه: در فروردین ماه 1385 تعداد دو غده از هر اکوتیپ به طور تصادفی انتخاب و در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در گلدان کشت شدند و پس از رویش از سطح خاک و پس از حدود 10 روز برگهای جوان چیده شده و سریعاً در داخل یخ به آزمایشگاه بیوتکنولوژی پژوهشکده بوعلی محل انجام آزمایشات مولکولی، منتقل گردید و در فریزر و در دمای 20- درجه سانتیگراد تا زمان انجام آزمایش نگهداری شد.

ب) استخراج DNA : با روش Doyle and Doyle یا Hot CTAB ، DNA ها استخراج و پس از استخراج با دستگاه UVTECH، مشاهده گردیده و عکس برداری شدند. با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتری کیفیت DNA بررسی شد و نسبت جذب 280/260 اکثر DNA ها بین 2-8/1 بودند که نشان از کیفیت خوب DNA استخراج شده از لحاظ عدم آلودگی به پروتئین و یا DNA و پلی ساکاریدها و ... بود.

ج) PCR : با کمک 20 آغازگر ساخت دانشگاه بریتیش کلمبیا که 16 تا از آنها چند شکلی خوبی نشان دادند و براساس روش آدامز (1998),PCR انجام گردید و پس از الکتروفورز ژل اگارز 5/1 درصد و عکسبرداری از ژل ها ، با نرم افزار(NTSYS 2/02) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و براساس الگوریتم UPGMA دندروگرام رسم گردید.

بخش چهارم: بررسی فیتوشیمیایی

از آنجا که اکثر ترکیبات شیمیایی آلیوم ها ترکیبات گوگردی بوده و چیزی حدود 70 % این ترکیبات را هم آلیسین تشکیل می دهد لذا بررسی فیتو شیمیایی بر روی درصد آلیسین در اکوتیپ های مختلف انجام گردید و عصاره موجود در غده های گیاهان به روش بریتیش فارماکوپه, با مقداری تغییرات استخراج و با روش کاهش جذب در طول موج 324 نانومتر و پس از اختلاط با ماده ای به نام4 – مرکاپتو پیریدین میزان آلیسین اندازه گیری شد.

نتایج حاصل از بررسی مورفولوژیک

پس از ترسیم دندروگرام با کمک نرم افزار SAS شش گروه مختلف مورفولوژیک بدست آمد که تنوع موجود در آنها ارتباط زیادی با تنوع جغرافیایی نداشت. تجزیه واریانس و آزمون دانکن، اختلاف معنی داری را در بین بعضی صفات در اکوتیپ ها نشان داد.


نتایج حاصل از بررسی مولکولی RAPD

در مجموع از 20 آغازگر استفاده شده، 16 تا چند شکلی بسیار بالایی را نشان دادند.درصد چند شکلی تمام آنها بالای 90% برآورد گردید و مشخص شد که تمام آنها از کارایی بالایی در تشخیص ژنوتیپ های مختلف برخوردار هستند. بررسی دندروگرام حاصل از ماتریس 0 و 1 ، اکوتیپ ها را در هر 8 گروه مختلف قرار داد. در این بررسی ارتباط زیادی بین گروه بندی مولکولی و جغرافیایی یافت نگردید.

نتایج حاصل از بررسی فیتوشیمیایی

میزان آلیسین در اکوتیپ ها با هم تفاوت داشت و از 61 /0 تا 63/3 میلی گرم آلیسین در هر گرم غده تازه متفاوت بود.میزان آلیسین با بعضی صفات مورفولوژیک از قبیل وزن غده همبستگی مثبت داشت. از مقایسه نتایج بدست آمده چنین استنباط می شود که تنوع ژنتیکی در میان اکوتیپ ها زیاد بوده بطوریکه حتی در اکوتیپ های یک منطقه نیز این مسئله وجود دارد و علت این تنوع زیاد ژنتیکی ممکن است عواملی از قبیل جهش های ژنی و نیز روش های تولید مثل جنسی باشد که البته این مسئله نیاز به بررسی بیشتری دارد.

در این بررسی مهمترین روش تشخیص چند شکلی و اختلافات ژنتیکی میان اکوتیپ ها استفاده از نشانگر RAPD بود. این روش هم روشی ساده و هم دقیق است و قادر به شناسایی اختلافات کوچک ژنتیکی می باشد.









فصل اول

مقدمـه


استفاده از نشا نگرهای ژنتیک قدمتی برابر با تاریخ بشر دارد. انسانهای نخستین، حتی آنهایی که هنوز کشاورزی را فرا نگرفته بودند و برای ادامه زندگی مجبور به جمع آوری بذر و میوه گیاهان بودند، بدون آنکه خود بدانند از نشانگرهای مورفولوژیک برای شناختن و تمایز انواع بذر و میوه و جانوران وحشی استفاده می کردند و برخی را به برخی دیگر ترجیح می دادند، اما به صورت مدون و دانش مدار، شاید مندل، نخستین کسی بود که از نشا نگرهای مورفولوژیک یا نشا نگرهای مبتنی بر فنوتیپ برای مطالعه چگونگی توارث صفات در نخود فرنگی استفاده کرد (9).

تا قبل از مندل، اصلاح گیاهان به عنوان هنر محسوب می شد و گزینش بر اصول علمی استوار نبود و اصلاحگران موفق افرادی بودند که استعداد زیادتری در تشخیص تنوع موجود داشتند. با پیشرفت علم ژنتیک و علوم وابسته، اصلاح گیاهان، با این علوم مرتبط شد و دیگر هنر و مهارت به تنهایی در امر گزینش دخالت نداشت و به نژادگر بنابر اصول علمی و با تعمّد می توانست تنوع و تغییراتی در گیاهان ایجاد نماید و از این راه واریته ها و ارقام جدید با صفات دلخواه به وجود آورد. (15) استفاده از نشا نگرهای ژنتیک، خصوصاً نشانگرهای مولکولی، ابزاری برای شناسایی تنوع و نوع تنوع هستند.(5) تنوع گونه ها در محیط به توانایی تولید و پایداری آن اکوسیستم وابسته است.(9)

روش های مولکولی ابزاری مناسب برای مطالعه اثر تنوع ژنتیکی گیاهی روی پایداری اکوسیستم هاست. این تنوع را ممکن است در چند سطح مورد بررسی قرارداد. تنوع حیاتی یک اکوسیستم معمولا از روی تعداد گونه های موجود در آن مشخص می شود. ضمن اینکه تنوع درون گونه ای نیز ممکن است سهم قابل توجهی در باروری سیستم داشته باشد. روش های مولکولی، امکانات ویژه را برای ارزیابی تنوع حیاتی ارائه می دهند و می توانند روش کلیدی برای ایجاد راهبردهای حفاظتی مناسب باشند.(13)

کاربردهای علمی بیولوژی مولکولی گیاهی و استفاده از نشانگرها به طور خلاصه شامل : (13)

1- تشخیص گیاهان 2- تشخیص عوامل بیماریزا 3- شناسایی گیاهان تجاری، صنعتی، دارویی 4- بررسی فیلوژنتیکی گیاهان 5- مدیریت گیاهان وحشی 6- مدیریت منابع ژنتیکی 7- اصلاح گیاهان از لحاظ کیفی و کمی و مقاومت به بیمارها و نیز عملکرد 8- انتقال ژن و...



ذخایر گیاهی هر کشور، مهمترین منابع و ثروتهای آن کشور به حساب آمده و ممالکی که به ارزش واقعی این ذخایر پی برده اند، آنها را حتی از طلا و نفت و سایر منابع زیر زمینی با ارزش تر می دانند.

گونه های مختلف Allium دارای ارزشهای فراوانی از لحاظ غذایی، دارویی و پزشکی هستند واثرات متعدد دارویی آنها بررسی شده است و از این خواص دارویی از هزاران سال قبل در درمان بیماریهایی مثل دیابت، بیماری های قلبی و التیام سیستم دفاعی و ایمنی بدن، درمان روماتیسم و... استفاده می شده است.(10)

جنس آلیوم متشکل از بیش از 700 گونه است(61) که بیش از 139 گونه آن در ایران گزارش شده است و در حدود 30 گونه آن بومی خود ایران هستند(78) Allim hirtifolium یک گونه قدیمی و بومی ایران است که به عنوان طعم دهنده و چاشنی غذایی استفاده می شده است.(133) در سالهای اخیر استفاده همه جانبه از نشا نگرهای مولکولی در تحقیقات Allium مثل، توالی یابی DNA، بررسی سریع انواع سیتوپلاسمها و تشخیص گیاهان هیرید و استفاده وسیع در تهیه نقشه های ژنتیکی رو به افزایش است .

مشهورترین ترکیبات فیتوشیمیایی جنس Allium، ترکیبات گوگردی بوده که شاخصترین آنها که در غده ها و پیازهای خورد نشده آنها وجود دارد آلیین یا S- آلیل- (+)L- سیستئین سولفوکسید است و به دنبال خورد کردن یا پودر کردن غده ها، تحت اثر آنزیم آلیناز به آلیسین تبدیل می شود(60). هدف ما در این تحقیق بررسی تنوع موجود در اکوتیپهای A.hirtifolium موجود در مناطق زیست این گونه در استان لرستان از دیدگاه مولکولی با تکنیک (RAPD)، مورفولوژیکی وفیتوشیمیایی(آلیسین) می باشد و رابطه این نشا نگرها با هم و توانایی آنها در تعیین میزان تنوع را مورد بررسی قرار خواهیم داد.




-1- گیاهشناسی Allium hirtifolium

Syn: Allium atropurpureum(78)

این گونه، یک گونه وحشی و پایاست. دارای پیاز تخم مرغی به قطر 4-5/2 سانتی متر. با پوشش خارجی خاکستری رنگ و متشکل از رشته ها یا الیاف جدا از هم و در حال تخریب است. ساقه گلدهنده ، بلند و 120-80 سانتی متر طول داشته و برهنه و بدون برگ می باشد، برگها خطی به اندازه 30-20 سانتیمتر، در پایین نادوانی و گود، دارای پرز سفید یا کرکهای نازک و نرم. گل ها صورتی کم رنگ یا صورتی متمایل به بنفش، مجتمع در چترهای پر گل و محدب، دمگل 6بار بلندتر از گل، گلپوش دارای تقسیمات خطی نرم و سست، تاشده، میله پرچمها کوتاهتر از گل پوش، در پایین پهن و عریض.

موسم گل: اردیبهشت ماه (11)

2-2- انتشار جغرافیایی

غرب: سنندج، باختران، همدان، الوند، اراک، اشترانکوه، خرم آباد، بخش مرکزی: اصفهان، بختیاری، فارس: دشت ارژن، کوه بیل، کاکوم.

2-3- کاریولوژی (20)

بر اساس گزارش (2002) Neriman ozhatay تعداد کروموزومهای پایه A.Atropurpureum یا A.hirtifolium، x=8 است و این گونه یک گونه دیپلوئید بوده و لذا 16=x2=n2

2-4-1- مصارف غذایی: (60)

این گونه در ایران تحت عنوان موسیر شناخته می شود و غده های خشک شده و یا تازه آن در مقیاس ها کم تا متوسط برای مصارف محلی و یا صادرات به کشورهای حوزه خلیج فارس بکار می روند. غده های این گونه بطور گسترده ای در ترکیبات غذایی مختلفی از قبیل ماست، ترشی، برنج، گوشت، سس ها و سالادها به عنوان چاشنی و طعم دهنده استفاده می شود.

2-4-2- استفاده در طب سنتی ایران

در طب سنتی ایران، این گونه به عنوان گیاهی شبیه پیاز شناخته شده و استفاده از آن در درمان درد معده، نقرس، ورم مفاصل، ترشح زیاد غدد چربی در روی پوست سر، درمان بیماریهای پوستی و بواسیر توصیه شده است.

از این گیاه همچنین به عنوان داروی تقویت قوای جنسی و همچنین هضم کننده غذا نام برده شده است.(7)

2-5- تحقیقات انجام شده در مورد Allium hirtifolium

تاکنون تحقیقات بسیار اندکی بر روی این گونه انجام شده است و تنها سه مورد تحقیق انجام گرفته که به طور خلاصه در زیر به انها اشاره می شود:

1- اثرات ضد تریکوموناسی آزمایشگاهی A.hirtifolium (موسیر ایرانی) در مقایسه با مترونیدازول(90) :

تریکوموناس یک انگل تک یاخته تاژک دار است که سبب بیماریهای مسری و ارثی و ایجاد تورم و التهاب در دستگاه تناسلی زنان می گردد و مهمترین و شایعترین تاژکدار بیماری زا در اروپا و امریکای شمالی است.

شیوع این بیماری در جوامع شهری با فعالیت های جنسی پر خطر و همچنین جوامع جهان سوم بیشتر اتفاق می افتد . براساس یک مطالعه آماری سالانه حدود 4/7 میلیون مورد هر ساله در جهان اتفاق می افتد. مهمترین داروی درمان کننده این بیماری در بعضی کشورها مترونیدازول است .در این تحقیق عصاره هیدروالکلی و عصاره دی کلرومتا نیک موسیر ایرانی در مخلوط 50/50(آب – اتانل) تهیه شد. حداقل غلظت مما نعت کنندگی (MIC) عصاره هیدرالکلی و دی کلرومتا نیک و همچنین مترونیدازول به طور جداگانه به ترتیب10و 5و 2mg/ml تعیین گردید. موسیر ایرانی از رشد T.vaginalis در مقدار و زمان اندک، ممانعت به عمل آورده است. اثرات ضد تریکوموناسی این گیاه را می توان به ترکیبات سولفوره الی از قبیل Allicin، ajoene نسبت داد که اثرات ضد میکروبی آنها ثا بت شده است.

2- تاثیر A.hirtifolium بر پاسخ ایمنی سلولی در موش: (59)

به پای موشهای مورد آزمایش سلولهای گلبول قرمز خون گوسفند تزریق شد که این باعث تورم پا در آنها شد، عصاره های هیدروالکلی و پلی فنولیک A.hirtifolium از تورم پا در موشها جلوگیری کرد. یعنی این مواد از پاسخ ایمنی اکتسا بی فوق الذکر جلوگیری کردند.

3- ارتباط بین ساختمان ساپونینهای A.hirtifolium و A.elburzense و خواص ضد اسپامی آنها: (23)

در این تحقیق مشاهده شد که ساپونینهای جدا شده از این دو گونه، دارای خواص ضد اسپاسمی خوبی هستند و در بهبود آشفتگی ها و اسپاسمهای دستگاه گوارش موثرند.

2-6- جنس آلیوم ( .Allium spp) (61)

2 -6- 1 - مشخصات عمومی وطبقه بندی

جایگاه این جنس و جنسهای وابسته و نزدیک آن برای مدت زمان زیادی مورد اختلاف بوده است. در طبقه بندیهای اولیه نهاندانگان (melchior-1964) در خانواده liliaceae قرار می گرفتند. بعدها ، بخاطر ساختمان گلاذین شان غالبا در خانواده Amarilidaceae قرار می گرفتند. اخیراً، داده های مولکولی، خانواده liliaceae را به تعداد زیادی خانواده کوچک که دارای منشا مشترکی هستند، تقسیم کرده است.در بیشتر بررسی های گیاهشناسی و طبقه بندیهای جدید تک لپه ایها, آلیوم و جنسهای نزدیک و مشابه آن در خانواده مجزای Alliaceae قرار می گیرند که خیلی نزدیک با خانواده Amaryllidaceae است. طبقه بندی زیر بوسیله Takhtajane در سال 1997 مورد قبول واقع شده است:



1.class liliopsidae.

2.subclass liliidae

3.superorder liliianea

4.order Amaryllidales

5.Family Alliaceae

6.subFamily Allioidae

7.Tribe Allieae

8.Genus Allium



بهرحال، سایر طبقه بندیها هنوز اعتبار خودشان را دارند و هنوز در بعضی منابع مورد استفاده قرار می گیرند. جنس آلیوم، یک جنس بزرگ از گیاهان چندساله است که غالبا خصوصیات زیر را دارا میباشند: (61)

1- اندامهای ذخیره ای زیر زمینی آنها شامل: غده ها، ریزومها یا ریشه های متورم است.

2- پیازها: معمولا در ریزومها، پیازهای حقیقی (یک یا حداکثر دو تا اندام ضخیم شده) یا پیازهای دروغین (برگهای قاعده ای متورم با مقطع ضخیم بدون دمبرگ)، با چندین پوشش که غشایی، فیبری یا چرمی هستندو دارای ریشه های یکساله یا چند ساله هستند.

3- ریزومها: متراکم شده و یا طویل شده و به ندرت به شکل رونده اند و به اشکال بسیار متنوع شاخه ای.

4-برگها: به صورت قاعده ای هستند، و ساقه گل دهنده را می پوشانند و به شکل ساقه درآمده اند.

5- براکت ها (برگچه های ریزگل): دو یا چندین عدد، و غالبا به صورت گریبان درآمدهاند .

6- گلادین: به طور متراکم و یکجا جمع شده تا چتری یا به شکل سر، از یک یا چندان گل که به صورت تنک و یا متراکم هستند، تشکیل شده است.

7- گل ها: دارای دمگل، منظم، گلپوش تحتانی و تخمدان فوقانی، و سه قسمتی.

8- گلپوش ها: در دو حلقه نسبتا متمایز، آزاد

9- پرچمها: در دو حلقه(پیچ)، گاهی اوقات در قاعده به هم متصلند که حلقه داخلی، باز است.

10- تخمدان: سه خانه، دارای 2یا تعداد بیشتری تخمک خمیده در هر خانه، گاهی اوقات دارای پیوست های متنوع (کلاله مانند و یا شیپورمانند) و به شکل کپسولهای شکوفا که از محل خط میانی برچه شکفته می شود.

11- خامه: منفرد، دارای کلاله فراهم و ظریف وندرتاً سه قسمتی.

12- بذرها: زوایه دار و یا گرد، سیاه رنگ(لایه اپیدرم متشکل از رنگیزه سیاه) طرز قرار گرفتن سلولها بی نهایت متنوع است.

2-6-2- خصوصیات شیمیایی (61)

حاوی ترکیباتی از قبیل قندها، عموما فروکتانتها و فاقد نشاسته، ودارای موادی از قبیل سیستین سولفوکسایدها که سبب بوهای خاص در هر گونه و یا گروه خاص می شوند.

2-6-3- کاریولوژی (61)

تعداد کروموزوم غالب و پایه دراین جنس در دو سطح8=x و 7=x قرار می گیرد و در هر سطحی گونه هایی پلی پلویید وجود دارد. اشکال مختلف کروموزومی و الگوهای باندی متفاوتی در بین گروه های مختلف این جنس وجود دارد. شکل، رنگ، سایز و بافت ریزومها، پیازها، ریشه ها، برگها، ساقه های گلدهنده، برگچه هایی که گلها را احاطه می کنند، گلادین، گلبرگها(عموما سفید، قرمز تا بنفش و ندرتاً آبی تا زرد)، پرچمها و بذور ممکن است بطور قابل ملاحظه ای در بسیاری از حالات متفاوت باشند. همین وضعیت در مورد آناتومی و ساختمان داخلی تمام قسمتهای یادشده گیاه ویا بین اندامهای گیاه وجود دارد. پیازچه های قاعده ای زیرزمینی و همچنین پیازچه های رویشی هوایی در تکثیر رویشی از اهمیت بسزایی برخوردارند. تا جائیکه اطلاع داریم بیشتر آلیومها، دگرگشن هستند. هیپریداسیون بین گونه ای خودبخودی علیرغم تفکری که قبلا وجود داشت، در آنها وجود دارد ولی موانع تلاقی بین گونه ای حتی در گونه های شبیه از لحاظ مورفولوژیکی نیز وجود دارد.

2-7- ارزشهای اقتصادی گونه های جنس آلیوم

جنس آلیوم (Alliaceae, Takhtajan 1997) از تعداد زیادی گیاهان چندساله با اندامهای ذخیره ای زیر زمینی شامل پیاز و یا ریزوم تشکیل شده اند. خیلی از گیاهان این جنس از روشهای اقتصادی زیادی برخوردارند.

بعضی از گونه ها به عنوان سبزیجات استفاده می شوند مثل: (61)

Allium cepa (موسیر و پیاز)

Allium sativum (سیر)

A.Fistulosum (پیازچه ژاپنی)

A.Ampeloprasum

A.Schoenoprasum(پیاز کوهی یا موسیر اسپانیایی)

A.tuberosum (پیازچه چینی)

بعضی دیگر به عنوان گونه های زینتی کاربرد دارند مثل:

A.aflatunense

A.g.ganteum

A.karataviense

و گروه دیگر خواص دارویی دارند مثل:

سیر، پیاز، A.tricoccum, A.victorialis و...

2-8- زیرجنسهای جنس آلیوم

جنس آلیوم، شامل بیش از 700 گونه است که بطور وحشی در سرتاسر مناطق نیمه خشک و خشک نیمکره شمالی زیست می کنند. (Hanelt et al,1992) نشات می گیرد لذا طبقه بندی این جنس نسبتا پیچیده است. (61)بعضی گیاهشناسان این جنس را به 6 زیر جنس تقسیم کرده اند . (Don 1832;Regel 1875)

در نیمه دوم قرن بیستم، با پیشرفت علم طبقه بندی گیاهی، گیاهشناسان این جنس را به روشهای مختلف طبقه بندی کردند. مثلا بعضی این جنس را به 3 زیر جنس و 12 بخش (Stearn1980) و یا بعضی دیگر به 6 زیرجنس و 30 زیر بخش (Kamelin1973) و یا پنج زیر جنس و 16 بخش (Hanelt 1990) تقسیم بندی کرده اند. مطالعات پیشرفته مورفولوژیکی، آناتومیکی و سلول شناسی در نمونه های زنده و یا هر بار یومی، حتی تنوع بیشتری را در درون تقسیمات رده بندی نشان می دهند. تحقیقات گسترده و طولانی مدتی که در جنس آلیوم در مراکز تحقیقاتی دنیا و خصوصاً در Gatersleben آلمان انجام شده، سبب ایجاد یک سیستم طبقه بندی جدیدی به نام طبقه بندی زیر جنسی Gatersleben گردیده است و جنس آلیوم به شش زیر جنس و 57 بخش و زیر بخش تقسیم شده است. بر طبق این طبقه بندی، چهار زیر جنس اصلی عبارتند از: (61)

2-8-1- Allium

که بزرگترین زیر جنس بوده و شامل گونه هایی با پیازهای تخم مرغی و یا نسبتا کروی. اعضای این زیر گروه معمولا در مناطق مدیترانه و مناطق مرکزی آسیا، آسیای میانه یافت می شوند ودر میان آنها تعدادی از گونه های زراعی نیز یافت می شوند. از قبیل A.sativum(سیر) A.Ampeloprasum و اقسام زینتی از قبیل A.atroviolaceum و A.sphaerocephalon

2-8-2- Rhizirideum

گونه های این زیر جنس به طور وحشی در تمام ارتفاعات اروپا، آسیا و آمریکای شمالی رشد کرده و شامل خیلی از گیاهان مهم اقتصادی از قبیل A.cepa (پیاز و موسیر) A.Ampeloprasum(پیازچه- موسیر اسپانیایی) و A.fistulosum (پیازچه ژاپنی) می باشند.

2-8-3- Melanocrmmyum

شامل گونه هایی با پیازچه های حقیقی پوشش دار هستند. گیاهان این زیر جنس از جزایر قناری به قزاقستان، چین و پاکستان گسترش یافته اند. بیشتر گونه های زینتی معروف متعلق به این زیر جنس هستند. مثل A.Aflatunens و A.giganteum و A.aschersonianum

2-8-4- Amerallium

اعضای این زیرجنس در گستره وسیعی از شرایط مختلف اکولوژیکی مانند بیابانهای داغ و خشک تا جنگلهای مرطوب مدیترانه و آمریکای شمالی پراکنده اند. گونه های این زیر جنس به طور واضحی از لحاظ مورفولوژیکی متفاوتند بعضی از آنها دارای ریزوم اند و پیازها در آنها رشد کمی دارند مثل A.cernuum و فرمهای دیگر دارای پیازهای مجزا و برگهای بزرگ و گسترده و شبیه بعضی گونه های زیر جنس Melanocrommyum هستند، مثل A.moly و یا دارای برگهای خیلی باریک مثل گیاهان زیرجنس Allium هستند مثل (A.unifolium)

2- 9- مراحل نمو در آلیومها

2-9-1 جوانه زنی بذ ر (61)

در زمان بلوغ، بذر بیشتر آلیومها به خواب می روند و جوانی زنی آنها بستگی به عوامل محیطی دارد که عمدتا رطوبت و دما هستند.

به عنوان مثال شرایط مطلوب برای جوانه زنی درi A.Rothi پس از 14 تا 28 روز و در شرایط رطوبتی و دمای 15درجه اتفاق می افتددر مقابل جوانه زنی در A.rosenbachianum که به صورت وحشی و در شرایط آب و هوایی آسیای مرکزی رشد می کند در 25-5 صورت می گیرد اما رشد و طویل شدن کوتیلدون در 25-20 سریعتر از 5 درجه است. (Aoba 1968) رشد و نمو روی خاکی در گونه های آلیوم متداول بوده و عموما ظهور کوتیلدون بر اثر رشد ریشه چه های جنینی اتفاق می افتد. کوتیلدونها وقتی در معرض نور قرار می گیرند به رنگ سبز در آمده و از حالت خمیده به ایستاده در می آیند.در تعداد کمی از گونه ها، جوانه زنی به صورت روی خاکی (اپی جیل) است خصوصا آنهایی که با شرایط مرطوب تطابق یافته اند مثل: A.ursinum و (Druselmann1992) A.victorialis

2-9-2- سبز شدن بذور و نمو گیاهان نورسته

گیاهان نورسته به دو گروه مجزای مورفولوژیکی تقسیم می شوند:

1 - در این گروه، عادت رشدی، شامل تشکیل اولین برگ در درون غلاف کوتیلدون است و برگهای بعدی از میان یک منفذ از درون برگهای اولیه ظاهر می شوند. (Demason 1990)

بنابراین گیاهان جوان از تعدادی برگهای استوانه ای که به صفحه قاعده ای متصلند، تشکیل شده و تعدادی ریشه های نابجا دارند. این روش به روش A.cepa معروف است. (Druselman 1992) و در پیاز خوراکی متداول بوده و نیز در بعضی از گونه ای پیاز دار و یا ریزوم دار. (61)

2 - نوع دیگرکه محدود به اعضای زیر جنس پیازدار Melancrommyum است.در طی جوانه زنی، قسمتهای روخاکی کوتیلدون به طور قابل ملاحظه ای رشد کرده و طولشان به بیش از cm10 می رسد و برای چندین هفته سبز باقی می مانند و تنها اندام جذب نور در اولین فصل رویش محسوب می شوند. در طی این دوره، آب و مواد غذایی تنها به وسیله ریشه های اولیه جذب می شوند، زیرا هیچ ریشه جانبی و یا نابجایی وجود ندارد. (Druselmann 1992) (61) در پایان فصل رشد، یک برگ ذخیره ای در زیر نقطه رشدی در زیر خاک ایجاد می شود و یک پیاز کوچک زیر زمینی را تشکیل می دهند. اولین برگ حقیقی در دومین فصل رویش تشکیل می شود. در طی 3تا5 سال دوره جوانی تعداد برگها و نیز اندازه پیازها افزایش می یابند. گیاه جوان تنها دارای ریشه های نابجا است.

2-9-3- دوره جوانی و انتقال به مرحله تولید مثلی (61)

وقتی که تولید مثل از طریق بذر اتفاق می افتد، تمام آلیومها به طور اجباری وارد مرحله جوانی می شوند، قبل از اینکه گیاه بتواند به شرایط محیطی محرک گلدهی پاسخ دهد. این مرحله از چند ماه تا 6-5 سال طول می کشد. و زمانی پایان می یابد که گیاه به یک سن فیزیولوژیک معینی برسد و یا به یک اندازه مشخص برسد, سپس گیاه آماده برای انتقال به مرحله تولید مثلی می شود. طول مرحله جوانی بستگی به ساختار ژنتیکی گیاه و شرایط خاص محیطی دارد. هر دو عامل , تنظیم کننده و تاثیرگذار بر روی سرعت فتوسنتز و جذب نور برای غذاسازی به منظور یک گلدهی موفقیت آمیز و تولید بذر می باشند.

در طی مرحله رویشی مریستم راسی اندامهای هوایی (SAM) تشکیل پریموردیای برگ را می دهد. در مرحله پس از جوانی و در شرایط مناسب محیطی SAM به شکل زایشی تبدیل می شود. در این مرحله گیاه از حالت رشد یک قطبی خارج شده به رشد چند قطبی تغییر شکل می دهد. پس از آن گیاه گل داده و هر ساله پیازهای جدید تولید می کنند.متخصصین باغبانی و خصوصا پرورش دهندگان گل، اندازه غده ها را به عنوان شاخصی برای قابلیت گلدهی در نظر می گیرند. حداقل اندازه غده ها، بسته به گونه و رقم متفاوت است. به عنوان مثال در A.caeruleum و A.neapolitanum و A.unifolium اندازه محیط بیرونی 5-3. سانتی متر و در A.aflatunense و A.karatavience 24-12 cm و در A.giganteum 22-20 سانتی متراست.

به طور کلی مدت زمان سبز شدن بذر تا مرحله پس از جوانی، با اندازه پیاز مطابقت دارد. آلیومهای زینتی با پیازهای کوچک ممکن است در پایان دومین فصل پس از سبز شدن گل بدهند. مثل A.caeruleum و A.neapolitian . در حالیکه گیاهان با پیاز بزرگتر مثل گونه های زیر جنس melanocrommyum از قبیل A.aflatunense , A.rothii و A.giganteum به 3تا5 سال رشد برای رسیدن به این مرحله از نمو نیازمندند.

. در A.aschersonianum از زیر جنس Melancrommyum انتقال مریستم راسی از حالت رویشی به زایشی در سال دوم، پس از سبز شدن بذر اتفاق می افتد اما اندازه ناکافی غده، نمی تواند نمو گلدهی را سبب شود، از این رو جوانه های جوان گل در مراحل پیاز به صورت نارس باقی می مانند. در خیلی از گیاهان توسعه یافته گلدهی به طور معمول در سومین یا چهارمین سال اتفاق می افتد. گیاهان نورسته و جوان گونه ریزوم دار وحشی A.senescens پس از ظهور منشعب و شاخه شاخه می شوند.

رشد و ادامه شاخه دهی و منشعب شدن ریزوم بمدت 1تا5 سال ادامه داشته تا اینکه ساقه های رویشی هوایی به سن فیزیولوژیک لازم و با اندازه مناسب برای گلدهی برسند. در این زمان، تمام ساقه های هوایی رویشی به طور همزمان به زایشی تبدیل می شوند و تشکیل یک خوشه با پایه های گلدهنده را می دهند. در گونه های خوراکی آلیوم، تبدیل مریستم به اندام زایشی در اولین یا دومین سال پس از نمو از بذر اتفاق می افتد. تعداد برگها و پریمور دیای برگی بستگی به سن فیزیولوژیک و آمادگی بذر برای گلدهی دارد.(61)

2-9-4- رشد و نمو سالیانه پس از بلوغ (61)

گونه های آلیوم به طور معنی داری در سیکل زندگی سالانه و مراحل مورفوژنتیکی شان با هم متفاوتند. که در زیر به انها اشاره میشود:

2-9-4-1- گونه های پیازدار

در طی تولید پیاز و گلدهی و نیز بلوغ بذر، گونه های پیازدار، ریشه ها و قسمتهای هوایی خود را از دست می دهند. در زمان بلوغ، پیازهای تازه تولید شده وارد مرحله خواب می شوند یعنی دوره ای که فعالیتهای آنها کند می شود که این فعالیتها شامل کاهش سرعت تنفس و کاهش تقسیم سلولی و نیز طویل شدن سلولی است.

دوره خواب، از چند هفته تا چند ماه به طول می انجامد و بقاء گیاه در طی فصول با شرایط آب و هوایی نامناسب را سبب می شود. در طی این دوره از مقدار مواد داخلی کند کننده فعالیتهای رشدی به تدریج کاسته شده و به مواد تسریع کننده رشد افزوده می شود.

جوانه زنی زمانی اتفاق می افتد که میزان مواد کند کننده رشد کاهش یافته و به زیر یک سطح بحرانی برسد و تعادل هورمونهای داخلی رشد مجدد را سبب می شوند. در دوره پس از جوانی آلیومهای پیازدار، تغییر از مرحله رویشی به زایشی و گلدهی پس از آن، پس از رشد مجدد و یا در طی مرحله رشد فعال و یا در پایان دوره رشد و یا در طول دوره خواب اتفاق می افتد. (62)

2-9-4-1-1- گونه های پیازدار با مبدا مدیترانه بیشتر این گونه ها متعلق به زیر جنس Nectaro scordum , Amerallium هستند و تعداد اندکی از آنها به زیر جنس Allium تعلق دارند این گونه ها در مدیترانه و همچنین کالیفرنیا رشد می کنند یعنی در مناطقی با تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای ملایم و مطلوب. بنابراین جوانه زنی در پاییز شروع می شود و رشد و نمو برگ در زمستان و بهار ادامه می یابد و طویل شدن ساقه گلدهنده در بهار اتفاق می افتد و خواب تابستانه متداول است. (64)در این مناطق، دمای هوا در پاییز همزمان با تبدیل مریستم انتهایی (SAM) از حالت رویشی به زایشی کاهش می آید. دمای مطلوب برای تشکیل گل در اعضای زیر جنس Amerallium از قبیل A.unifolium و A.neapolitanum و A.roseum بین 9 تا17 متغیر است. سرعت ظهور ساقه گل دهنده و گلدهی در دماهای بین 2تا9 افزایش می یابد ولی قرار دادن گیاهان در چنین شرایطی سبب کوتاه شدن ساقه گل دهنده و کاهش درصد گلدهی می شود. دوره روشنایی طولانی، طویل شدن ساقه گلدهنده و گلدهی در A.moly و A.roseum می شود. گونه های زیر جنس Allium در طی مرحله رشد و نمو فعال و پس از تمایز چندین پریموردیای برگ تشکیل گلاذین می دهند.(62)

قرار گرفتن در دمای 5-2 یا 9درجه در پاییز سبب کاهش درصد گیاهان گلدار پایین آمدن کیفیت گلها می شود. مثلا در A.caeraleum .در حالیکه دماهای معتدل 20-17درجه در طی رشد و نمو، گلدهی را به جلو می اندازند. دوره روشنایی طولانی برای تشکیل گل در A.sphaerocephalon ضروری است و نمو گلدهی را در A.ampeloperasum تسریع می کند.

2-9-4-1-2- گونه های گلدار با مبدا ایرانوتورانی

بیشتر گونه های متعلق به زیر جنس Melanocrommyum هستند. مناطق زیست این گونه ها، دارای زمستانهای سرد و تابستانهای گرم و خشک هستند، مثل آسیای مرکزی، ایران و افغانستان.با کاهش اندازه رشد روی زمین در زمستان و تابستان از شرایط نامطلوب و سخت دوری می کنند و بیشتر نمو آنها در پاییز و بهار صورت می گیرد. (Pistrick 1992) (84)گلدهی در بهار، دراین گیاهان پیازدار سبب تشکیل دانه می گردد. دمای بالای هوا و خاک و نیز کمی رطوبت، سبب مرگ ریشه و برگ و خاتمه توسعه روی خاکی در پیازهای جوان می گردد.

همراه با این تغییرات یا مراحل مورفوژنتیکی زیادی در داخل پیازهای در حال خواب انجام می گیرد. طول مدت این تغییرات نموی که در درون پیازها اتفاق می افتد، بستگی به ساختار ژنتیکی گیاهان و درجه سازگاری با شرایطی که غده ها در آن قرار گرفته اند دارد. (kamenetsky 1996)

بنابراین A.karataviense از آسیای مرکزی و A.rothii در صحراهای فلسطین برای چهار و شش ماه به طور جداگانه به صورت خواب باقی می مانند. دوره خواب در پاییز با کاهش دما، پایین یافته و بنابراین جوانه زنی و طویل شدن ریشه ها و اندامهای هوایی شروع می شود. سرعت رشد و نمو که در زمستان پایین است در بهار مجددا افزایش می یابد. در بهار، پریموردیای برگی در غدد جوان که به طور پیوسته در کنار هم هستند تشکیل می شود و همزمان در گیاه مادری گلدهی را آغاز می کند.

پس از تمایز در 7-5 پریموردیای برگی، تبدیل مریسم انتهایی از حالت رویشی به زایشی بلافاصله پس از توقف تولید برگ در پایان دوره رشد آغاز می شود. مثلا در (A.holandicum) A.aflatunense (100) یا به حالت خواب بمدت 10-3 هفته قبل از تغییر حالت از رویشی به زایشی در می آیند.مثل A.altissimum, A.karataviense . در هر دو حالت، تشکیل برگ در مریسم انتهایی متوقف شده و مریستم مسطح انتهایی ساقه متورم شده و به شکل گنبد در آمده و یک برگ توسعه یافته در اطراف آن ایجاد می شود. پریموردیای گل که تنها با میکروسکوپ مشاهده می شود در نوک مریستم تغییر شکل یافته قابل رویت می شود و این در حالی است که هنوز غده ها در خواب هستند. در این زمان، ذخایر موجود در غده ها برای انجام تقسیم سلولی، تمایز رشد سلول و افزایش ساقه گلدهنده مصرف می شوند. تشکیل گل و تمایز گونه های پیازدار با مبدا ایرانوتورانی در داخل غدد در طول تابستان داغ انجام می شود. مشابه با سایر گیاهان با منشا ایرانوتورانی مثل Tulipa

پیازها باید قبل از کاشت برای یک مدت طولانی در دمای پایین قرار بگیرند تا مراحل ایجاد گل در درون غدد برای تشکیل جوانه های جدید، طویل شدن ساقه گلدهنده و گلدهی طبیعی انجام پذیر گردد.

در طبیعت این احتیاجات سرمایی بوسیله شرایط آب و هوایی زمستان فراهم می گردد. گونه های زراعی این گروه به 6 تا12 هفته سرمادهی برای تحریک طویل شدن ساقه گلدهنده و گلدهی مناسب نیاز دارند. وقتی که رشد دوباره از سر گرفته می شود، دماهای متوس 23-17درجه در روز و 15-9 درجه در شب برای ادامه مراحل گلدهی نیاز است (100) مریستم انتهایی هوایی (SAM) به صورت رویشی در بیشتر طول سال باقی می ماند و در بهار پاسخ به طول روزهای بلند به صورت زایشی در می آید. تمایز گل و طویل شدن سابقه گل دهنده سریع بوده و گلدهی در تابستان اتفاق می افتد. از اینرو A.senescense , A.nutants نمونه بارز این گروه هر ساله تشکیل 22-20 برگ داده و گلدهی آنها در تابستان بین ژوئن و آگوست انجام می گیرد بعضی از اعضای گروه ریزوم داران دو تا سه چرخه گلدهی در تابستان داشته و تشکیل یک یا چندین سری کامل برگ و تعدادی گل و ساقه گلدهنده در هر سیکل گلدهی می دهند(63)اطلاعات اندکی در مورد تاثیر محیط بر تشکیل گل در گونه های ریزوم دار از زیر جنس Rhizirideum در دست است.

برای تشکیل گل و نمو آن در A.Nutants و A.senescense و A.tuberosum احتیاجی به سرمای شدید برای گل انگیری نیست و تبدیل مریستم انتهای از رویشی به زایشی نسبتا سریع صورت می گیرد. تمایز در مریستم هوایی خیلی دیر در بهار انجام می گیرد و بدنبال طویل شدن پایه گلدهنده و گلدهی تابستانه اتفاق می افتد.

عدم نیاز سرمایی، علت اصلی گلدهی راحت بعضی از گونه های ریزوم دار از سیبری و قزاقستان به فلسطین و مدیترانه است، مثل A.trachyscordum و A.petreaum و A.plastyspathum و .A.nutaus این گونه ها به عنوان گیاهان چندساله پرورش داده می شوند و در شرایط اقلیمی مدیترانه در تابستان بین ماه های می و اگوست بدون تیمار سرمایی گل می دهند. (Kamenetsky 2000)(64)

یک گروه حدواسط که ریزوم دار و پیازدار هستند نیز وجود دارد که از چندین گونه از بخش cepa تشکیل شده اند و شامل بعضی بستگان وحشی پیاز خوراکی هستند مثل A.alticum و A.pskemesa و A.galanthum و A.vavilovii .در محیط زیست طبیعی شان، این گیاهان دارای خواب کوتاه تابستانه اند و گلدهی آنها در پاییز اتفاق می افتد. بهرحال، دمای کم زمستان سبب کاهش و یا توقف کامل نمو آنها شده و بنابراین طویل شدن ساقه گل دهنده در بهار اتفاق می افتد. گلدهی در می و ژوئن بدنبال تشکیل 6 تا 8 برگ در هر ساقه هوایی اتفاق می افتد. (37)

2-9-4-3- آلیومهای خوراکی

در آلیومهای زراعی، به سبب کشت و کار طولانی مدت و نیز انتخاب وسیله کشاورزان و فشارهای اصلاحی به منظور سازگاری با شرایط محیطی مختلف و همچنین افزایش صفات اقتصادی، مراحل رشد و نمو و صفات کیفی آنها به شدت تحت تاثیر قرار گرفته شده است، که این صفات شامل، کاهش گلدهی در تمامی آلیومهای خوراکی و نیز طویل شدن ساقه در پیازچه و رشد سریع برگ در تره و تره چینی و در پیاز ژاپنی، تک جنینه بودن در پیاز خوراکی و افزایش تعداد غده ها در موسیر می باشد. در پیاز خوراکی، برای افزایش اندازه پیاز و برای چسبیدگی پوسته خارجی و رنگ و برای اشکال مختلف پیاز و برای افزایش و یا کاهش تندی پیاز و یا برای کاهش و یا افزایش محتوی ماده خشک برای صنایع تبدیلی و یا تازه خوری، انتخاب صورت می گیرد به استثنای سیر و مسیرهای بزرگ گونه A.ampleprasum و تمام توده های موسیر قدیمی، آلیومهای خوراکی به عنوان محصولات یکساله و یا دوساله کشت می شوند و همگی توسط بذر تکثیر می گردند. شرایط اقلیمی، خاکها و عملیات زراعی قبل و پس از کشت رشد و نمو گیاه را تحت تا ثیر قرار داده و همینطور مورفولوژی و ساختار شیمیایی گیاه را . مثلا گلدهی در اثر تیمار سرما. تکی و یا دوقلو بودن، تند بودن و یا شیرین بودن. به طور کلی، تشکیل گل در این گروه بوسیله دماهای کم تسریع می گردد. مثلا در پیاز خوراکی در پیازچه و پیاز ژاپنی و موسیر و یا بوسیله طول روزهای بلند، مثل پیاز خوراکی، پیازچه های چینی و سیر. (63 )در بیشتر کولتیوارهای پیاز، تنها گیاهان کوچک با 12-10 برگ به تیمار سرما پاسخ می دهند و با دمای 12تا7 درجه .

2-9-5- تکثیر

2-9-5-1- تکثیر از راه بذر

-4-3-2-2- نحوه اندازه گیری جذب در دستگاه اسکپتروفتو متری

در دستگاه اسپکتروفوتومتری دو محفظه از جنس کوارتز وجود دارد که نمونه ها در این محفظه ها که cell نام دارند، ریخته می شوند و این دو محفظه در مسیر طول موجهای مختلف نور قرار گرفته و می توان جذب مواد داخل آنها را در این طول موجها قرائت نمود. برای تعیین جذب ماده مورد نظر ابتدا دردرون دو محفظه مواد زیر را قرار می دهیم:

محفظه1: یک میلی لیتر از محلول استخراج شده حاوی الیسین + یک میلی لیتر بافر A

محفظه 2: یک میلی لیتر از محلول استخراج شده حاوی الیسین + یک میلی لیتر بافر A

سپس در طول 324 نانومتر دستگاه را روی آن صفر می کنیم. این کار به این منظور انجام می شود که تمام عناصر و موادی که در این طول موج ممکن است جذب داشته باشند جذبشان صفر شود.

در مرحله بعد در محفظه شماره(1) بجای cc1 بافر A، cc1 محلول 4-mp می ریزیم. سپس در 324 نانومتر جذب آنرا هر1ثانیه به مدت یک دقیقه می گیریم. چون آلیسین با 4-MP واکنش می دهد لذا مرتبا از مقدار 4-MP کاسته می شود که این مقدار کاهش برابر با میزان آلیسین است و میانگین کاهش 4-MP در مدت یک دقیقه را محاسبه می کنیم و با استفاده از فرمولی که قبلا آنرا توضیح دادیم مقدار آلیسین مشخص می شود. این مقدار برابر با میزان الیسین در یک میلی لیتر محلول است و برای اینکه میزان الیسین در یک گرم غده تازه مشخص شود باید اعداد را در مقدار عصاره (سوپر نوتانت) اولیه ضرب کرد.











-1- گروهبندی اکوتیپها با نشانگر RAPD

تعداد 16 اکوتیپ مختلف (جدول 6-1 ) بوسیله 20 آغازگر مورد بررسی مولکولی قرار گرفتند که از این میان 16 آغازگر چند شکلی مناسبی نشان دادند (جدول 7-1 ) . چند شکلی ایجاد شده توسط پرایمرها بین 92 تا 100 درصد متغیر بود. این آغازگر ها در کل 345 باند قابل رتبه بندی که اندازه آنها بین bP 3150-69 بود تولید کردند که در این بین 339 باند چند شکلی نشان دادند. میانگین باندهای متفاوت از 15 باند در آغازگر 116 تا 25 باند در آغازگرهای 134 و 391 متغیر بود. بر پایه تعداد باند متفاوت تولید شده بوسیله هر آغازگر 15 تا 16 ژنوتیپ قابل جداسازی بود. آغازگر 116 هر چند تعداد باند کمتری نسبت به سایر آغازگرها ایجاد کرد ولی بازده بیشتری در تشخیص ژنوتیپها از خود نشان داده باید توجه داشت که تعداد زیاد باند نمی تواند برای یک آغازگر مزیتی محسوب شود بلکه تعداد مکانهایی که چند شکلی نشان داده و از آن مهمتر تعداد ژنوتیپی که تفکیک می گردند بیشتر مورد توجه می باشند.

گروهبندی اکوتیپها با نرم افزار 02/2 NTsys و پس از تبدیل نتایج باندی به صورت ماتریس صفر و یک در نرم افزار Excell انجام گرفت و دندرو گرام مربوطه بر اساس الگوریتم UPGMA ترسیم گردید. (شکل 7-1 )

با توجه به این دندره گرام 8 گروه مختلف قابل تصور می باشد که در گروه یک تنها اکوتیپ شماره 1 قرار دارد . در گروه دو، شش اکوتیپ شاغمل اکوتیپهای 9 و 14 و 15 و 11 و 12 و 10 قرار گرفتند که دو اکوتیپ 14 و 15 کاملاً به هم شبیه اند و شباهت زیادی با اکوتیپ شماره 9 دارند- اکوتیپهای 11 و 12 نیز شباهت زیادی با هم دارند. در این گروه اکوتیپ شماره با بقیه متفاوت است. در گروه سوم ، دو اکوتیپ شماره 13 و 16 و در گروه چهارم اکوتیپهای 2 و 3 و 6 را داریم که اکوتیپهای 2 و 3 شباهت بیشتری نسبت به هم دارند . در گروه پنجم اکوتیپ 8 و در گروه ششم اکوتیپ 4 و در گروه هفتم اکوتیپ 5 و بالاخره در گروه هشتم اکوتیپ 7 قرار دارند. ارتباط خاصی بین گروهبندی بر اساس نشانگر RAPD و پراکندگی جغرافیایی اکوتیپ ها دیده نشد و این ممکن است دلیل بر تنوع ژنتیکی زیاد بین اکوتیپهای Allium hirtifolium در هر منطقه باشد زیرا اکوتیپهای 6و8 که مربوط به منطقه ریمله بودند وتحت عنوان ریمله1و ریمله2 نامگذاری شده اند وهمچنین7و14 که مربوط به منطقه نخوددر بودندو تحت عنوان نخوددر 1و2 نامگذاری شدنددر دندروگرامRAPD در گروه های جداگانه قرار گرفتند.

پژهش بررسی ابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی Allium Hirtifoliumمقاله بررسی ابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی Allium Hirtifoliumابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی Allium Hirtifoliumتحقیق بررسی ابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی Allium Hirtifolium

بررسی آلاینده های موجود در هوا و نقش آن در ایجاد بیماری های جسمی و روحی و راهکارهای پیشگیری

پژهش بررسی آلاینده های موجود در هوا و نقش آن در ایجاد بیماری های جسمی و روحی و راهکارهای پیشگیری در 263 صفحه ورد قابل ویرایش

دسته بندی	فنی و مهندسی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	12403 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	263

دریافت فایل

فروشنده فایل

کد کاربری 6017

تمام فایل ها

پژهش بررسی آلاینده های موجود در هوا و نقش آن در ایجاد بیماری های جسمی و روحی و راهکارهای پیشگیری در 263 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب:
مقدمه
۲-۱ بیان مسأله
۳-۱ اهداف
۴-۱ اهمیت و ضرورت تحقیق
۵-۱ .سئوال یا فرضیات
۶-۱ . تعریف عملیاتی متغیرها
۱-۲ . مقدمه
۲-۲ . تاریخچه تحقیق
۳-۲ . پیشینه عملی
۴-۲ . نظریات
۱-۳ .مقدمه
۲-۳ روش تحقیق
۳-۳ . فنون گرد آوری اطلاعات
۱-۴ مقدمه
۲-۴ فرضیات یا سئوالات تحقیق
دراین بخش به بیان فرضیات مطرح شده در ضمن تحقیق می پردازیم که به شرح زیر می باشد
سؤال ۱ : آلودگی هوا چیست؟
ترکیبات طبیعی هوا
ازت و گازهای نجیب
اکسیژن
گاز کربنیک (اسید کرابنیک)
بخار آب
ازن
پر اکسید ئیدروژن- ئیدروژن دی اکسید
هوای آلوده Air Pollution
تعریف آلودگی هوا
مهمترین آلوده کننده های هوا
شاخص های استاندارد آلودگی PSI Pollution Standard Indices
سؤال دوم : آلاینده های هوا به چند دسته تقسیم می شوند؟
کربن منوکسید Carbon Monoxide
اکسیدهای نیتروژن Nitrogen Oxides
کنترل آلودگی NOx Control of NOx Pollution
«هیدروکربن ها و اکسیدان های فتوشیمیائی»
تشکیل اکسیدان های فتوشیمیایی Formation of Photochemical Oxlxants
غلظت هیدروکربن ها و اکسیدان های فتوشیمیایی
کنترل آلوده کننده های هیدروکربنی و فتوشیمیایی
اکسیدهای سولفور Sulfur Oxides
ذرات معلق: Particulates
طرق از بین رفتن (سرنوشت )ذرات معلق اتمسفری
سوال ۳ : مهمترین کانون های آلودگی هوا کدامند؟.
۳-صنایع.
مواد بیگانه در هوا
آلودگی های ناشی از ذرات دوده و گرده
انیدرید سولفورو
کشتی ها
هواپیماها
سؤال ۴ : آلودگی هوا چگونه روی سلامت انسان تأثیر می گذارد؟
بررسیهای اپیدمیولژی
آلودگی هوا چگونه روی دستگاه تنفسی اثر می گذارد
بیماریهای ناشی از آلودگی هوا
آسم یا تنگی نفس
مردم در روزهای آلودگی بیشتر مایعات بخورند
بیماری های ناشی از هریک از آلاینده های هوا
تأثیرات هیدروکربن ها و اکسیدان های فتوشیمیایی بر روی انسان
اثرات ذرات معلق بر روی انسان Effects of Particulates on Humans
اثرات ذرات معلق بر روی بینایی
تأثیر آلودگی هوا بر سلامت روانی انسان
سوال ۵ : روشهای بی میکروب ساختن هوا و تصفیه آن چیست؟
بی میکروب ساختن هوا
تصفیة هوا
سیکلون Zyklon
صافی پارچه ای
صافی روغنی هوا
کنترل آلودگی هوا به کمک وسایل و تجهیزات
تأثیر آموزش در کاهش آلودگی هوا
سوال ۶ : با توجه به اینکه خودرها سهم عظیمی در آلودگی هوا دارند از چه راههایی می توان مضرات آن ها را کاهش داد؟
سوال ۷ : عمده ترین پیامدهای آلودگی هوا کدامند؟
باران اسیدی
تغییرات شبانه روزی غلظت ازن در سطح زمین
مه دود فتوشیمیایی و ازن تروپوسفری
اثر ازن بر روی سلامتی
خطرات در خانه و محل کار
خطرات در محیط خارجی
تغییرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی
نمونه های سلولی برای مطالعة اثرات ازن
جهش ژنی
سرطانهای پوستی
تخریب لایة ازن از کجا آغاز شد؟
آیندة تخریب ازن
اقدامهای جهانی در زمینة حفاظت از لایة ازن
برنامة ایران برای حذف مواد کاهندة لایة ازن (ODSs )
اقدامهای ملی
چگونه به حفاظت لایة ازن کمک کنیم؟
گرمایش جهانی
گازهای گلخانه ای
دی اکسید کربن
متان
بخار آب
اکسید نیتروس
کلروفلوروکربنها (CFCs)
اثرات بر روی انسان
اثرات گرم شدن زمین بر روی سلامتی انسان
آینده
هشدار یونپ دربارة پیامدهای پدیدة گلخانه ای
اقدامهای جهانی برای مقابله با گرمایش جهانی
فعالیتهای بین المللی
۱-۵ مقدمه
۲-۵ . نتیجه گیری
۳-۵ خلاصه
۴-۵ مشکلات تحقیق
۵-۵ . پیشنهادات
منابع تحقیق




-1 . مقدمه

آلودگی هوا و تأثیراتی که بر روی سلامتی جسم و روان انسان دارد یکی از مهمترین و جدیدترین معضلاتی است که انسان امروزه با آن دست به گریبان است. و اکنون ما در زمانی زندگی می کنیم که مسئله آلودگی محیط زیست به خاطر رشد سریع جمعیت، صنعت و محدودیتهای منابع طبیعی بیش از پیش مورد توجه همگان واقع شده است و همچنین به شکل یک مسأله قابل لمس مورد توجه عامه قرار گرفته است.

ما در این فصل می خواهیم به شکافتن این مسأله و سؤال اساسی تحقیقمان بپردازیم.

و با توجه به اینکه در بیان اهمیت هوا این نکته را می توان بیان داشت که انسان بدون غذا 6 هفته و بدون آب 1 هفته زنده می ماند ولی بدون هوا پس از چند دقیقه خواهد مرد خاطر نشان می کنیم که چرا مسأله ی آلودگی هوا اکنون از اهمیت زیادی برخوردار است و در نهایت به بررسی و تحلیل متغیرها و واژگان اساسی مورد استفاده در متن تحقیق می پردازیم.


2-1 . بیان مسأله

انجمن مشترک مهندسین آلودگی هوا و کنترل آن تعریف زیر را برای آلودگی هوا بیان کرده است:

«آلودگی هوا یعنی وجود یک یا چند آلوده کننده مانند گرد و غبار، فیوم ها، گازها، هیست، بو، دود، بخارات در هوای آزاد با کمیت ها ، ویژگیها و زمان ماند که برای زندگی انسان، گیاه یا زندگی حیوانات خطرناک و برای اموال مضر باشند و یا به طور غیر قابل قبولی مخل استفاده راحت از زندگی واموال گردد.

با دانستن تعریف کلی آلودگی هوا می خواهیم به سؤال اساسی تحقیقمان که تأثیر آلودگی هوا بر سلامت جسم و روح انسان است پاسخ دهیم.




3-1. اهداف

هدف از نوشتن این تحقیق بررسی بنیادی آلودگیهای هوا است، به نحوی که بتواند به آسانی مورد استفاده سایرین قرار گیرد. اکنون ما در زمانی زندگی می کنیم که مسئله آلودگی محیط زیست به خاطر رشد سریع جمعیت، صنعت و محدودیتهای منابع طبیعی بیش از پیش مورد توجه کاشناسان واقع شده و همچنین به شکل یک مسأله قابل لمسی مورد توجه عامه مردم قرار گرفته است و به همین دلیل در پی پاسخ گویی به اهداف زیر می باشیم :

1- شناسایی آلاینده های هوا

2- شناخت چگونگی تأثیر این آلاینده ها بر سلامتی فردی و جمعی

3- شناخت راههای پیشگیری یا جلوگیری از ورود آلاینده ها به فضا


4-1. اهمیت و ضرورت تحقیق

آنچه را که می خواهیم بر آن تأکید کنیم تقسیم ناپذیری و پیچیدگی محیط زیست است مثلاً جو زمین در منطقه بیوسفر آنقدر کامل مخلوط می شود و چنان سریع می چرخد که دومین دمی که فرو می رود احتمالاً اتمهای بازدمی حضرت عیسی در گستمان و یا آدولف هیتلر در مونیخ را دارا می باشد هوای پاک مایه شادمانی زندگی بشر است که نیاز به آن بیش از نیاز به غذا و آب می باشد. صنعت مدرن امروز، باعث تولید گازها و ذرات زیادی می شود که هوای آزاد را آلوده می کنند. در گذشته زغال در صنعت باعث تولید دی اکسید گوگرد زیادی می شد، ولی امروز به دلیل محتویات کم گوگرد در زغال، سوخت آن مشکلات زیادی تولید نمی کند ولی وسایل نقلیه موتوری مشکل اساسی هستند که دی اکسید نیتروژن و ذرات آلی غیر قابل تجزیه تولید می کنند که تحت اثر اشعه خورشید به ازن تبدیل می شود که مهمترین آلوده کننده هوا می باشد. گاز دی اکسید نیتروژن (No2) هوا را به رنگ قهوه ای در می آورد و این وضعیتی است که بسیاری از شهرها در فصل تابستان با آن مواجه هستند. ذرات ریز که در اثر سوخت موتورهای بنزینی و گرد و غبار جاده ای، دود حاصل از آتش سوزی و گرده های گیاهان تولید می شود عامل آلودگی هوا در روزهای زمستانی است. در سالهای اخیر توجه زیادی به محیط زیست شده است و اصطلاحات جدیدی مانند : اکولوژی، محیط زیست، مه دود فتوشیمیایی، اثرات گلخانه ای در مطالعات وارد گردیده اند. در همین حال به مشکلاتی از محیط زیست پی برده ایم که معلول استفاده از تکنولوژی بسیار پیشرفته ای است که برای تأمین رفاه مادی و حفاظتهای نظامی که لزوم آنرا احساس می نماییم مورد نیاز بوده است. از جمله این مشکلات، اثرات آلودگی هواست که باعث افزایش بیماریهای تنفسی در میان سالخوردگان و جوانان، کاهش میزان دید، خسارت به گیاهان و حیوانات گردیده و اثرات آن در سطح جهانی فاجعه آمیز می باشد.

همچنین آلودگی هوا را نمی توان مربوط به دوران حاضر و یا یک عصر خاص دانست. حتی قبل از اینکه بشر اولیه موفق به کشف آتش شود، یعنی بتواند با برهم زدن دو سنگ «آتش زنه» بر یکدیگر و با ایجاد اصطکاک سریع بین دو قطعه چوب خشک، آتش تولید کند، آلودگی هوا بر اثر دود حاصل از آتش سوزی طبیعی جنگل ها وجود داشته است. اما آلودگی های هوا در اعصار کهن نسبت به طبیعت بکر و دست نخورده آن دوران، بسیار اندک و حتی قابل چشم پوشی بود تا اینکه در اوایل قرن بیستم و با ورود به دنیای صنعتی، بر اثر کشف زغال سنگ و سوخت های فسیلی اشکال تازه ای از آلودگی هوا پدید آمد. گذشته از هر چیز انسان قرن ها د رجوی مملو از گرد و غبار، گاز متان حاصل از مواد فساد پذیرمانند بقایای موجودات زنده و باتلاقها و نیز در سایر ترکیبات هیدروکربن که به وسیله درختان جنگلی منتشر می شوند زندگی کرده است. در حال حاضر نگرانی جامعه به علت آن است که شهرنشینی و صنعتی شدن موجب گردیده است که جمعیت زیادی در مناطق کوچک در کنار یکدیگر متمرکز بشوند.غلظت آلوده کننده های منتشره از بسیاری از فعالیت های انسان تا حدی رسیده است که برای ایجاد اثرات سوء بر روی گیاهان ، حیوانات و بهداشت انسان کافی است. شدت آلودگی در سطح جهانی در حال رسیدن به حدی می باشد که حتی بالقوه می تواند برای خود زمین هم بحرانی باشد. صنعتی شدن ما، بیشتر نتیجه استاندارد سطح زندگی است که یک یا دو اتومبیل را برای هر خانواده لازم می داند و همچنین ما از نیروی برقی استفاده می کنیم که می باید در هر 8 تا 10 سال تولیدش، نیازی دو برابر را برآورده کند، همچنین مقادیر زیادی مواد زائد جامد تولید می کنیم که غالباً در زباله سوزها و یا در فضای باز سوزانده می شود. بنابراین شهرنشینی، اکثر مردم در یک درصد از سطح زمین، توقع استاندارد بالای زندگی با حداقل قیمت بدون توجه به محیط زیست و بخصوص توسعه صنایع برای تهیه محصولات جدید همه با هم جمع شده اند و باعث افزایش غلظت آلودگی در حد خطرناک و قابل توجه گردیده اند. اما در گذشته طبیعت این فرصت را داشت که به ترمیم خرابیها بپردازد. قرنها قبل از انسان، طبیعت با عمل تصفیه خود بخود قادر بود که محیط مناسبی برای زیست ایجاد کند.

امروزه انسان خودپسندانه استفاده نابجا از هوا می کند و با جهشی که برای بالا بردن رفاه خود نموده محیط خفقان آوری برای خود ایجاد کرده است قبل از اینکه خورشید بیشتر تاریک شود، قبل از اینکه گل های بیشتری پژمرده شود، قبل از اینکه مردم دسته دسته خفه بشوند و قبل از اینکه دنیا مسموم شود باید راهمان را عوض کنیم. باید یاد بگیریم که چگونه همراه با قانون طبیعت زندگی کنیم.

5-1 .سئوال یا فرضیات

1- آلودگی هوا چیست؟

2- آلاینده های هوا به چند دسته تقسیم می شوند؟

3- مهمترین کانونهای آلوده کنندة هوا کدامند؟

4- آلودگی هوا چگونه روی سلامتی انسان تأثیر می گذارد؟

5- روشهای بی میکروب ساختن هوا و تصفیه ی آن چیست؟

6- با توجه به اینکه خودروها سهم عظیمی در آلودگی هوا دارند از چه راههایی می توان مضرات آن ها را کاهش داد؟

7- عمده ترین پیامدهای آلودگی هوا چیست؟


6-1 . تعریف عملیاتی متغیرها

تعاریفی که در زیر داده شده است با تعاریف انجمن مهندسین برای آزمایش و مواد مطابقت می کند. در ادامه تحقیق از این اصطلاحات استفاده خواهیم کرد.
آئروسل : پراکندگی ذرات میکروسکوپی جامد یا مایع درمحیط گازی است مانند دود و مه و میست. غبار : اصطلاحی است که به طور نامشخصی به ذرات جامدی که غالباً بزرگتر از کلوئید هستند و قادرند موقتاً در هوا و یا گازی دیگر به حالت تعلیق در آیند اطلاق می شود. قطره : ذره کوچک مایع دارای اندازه و وزن مخصوصی که در شرایط سکون سقوط می کند اما ممکن است در شرایط توربولانسی به صورت معلق بماند. خاکستر فرار : ذرات بسیار کوچک خاکستر که در اثر احتراق مواد سوختی وارد جریان گاز دودکشی می شوند ذرات خاکسترممکن است حاوی ذرات ناقص سوخته باشند.مه : اصطلاح نامشخصی است که برای بیان وجود ذرات قابل رؤیت که در حالت پراکندگی به صورت مایع هستند به کار می رود. تشکیل آن ها معمولاً مستلزم تراکم است. فیوم : ذرات جامدی هستند که در اثر تراکم حالت گازی و معمولاً بعد از تبخیر مواد ذوب شده و غالباً توام با یک واکنش شیمیایی مانند اکسیداسیون تولید می شوند. گاز : یکی از سه حالت توده جسم است که شکل و حجم مستقل ندارد و تمایل به انبساط نامحدود دارد. میست : اصطلاح نامشخصی است که به ذرات بزرگ مایع با پراکندگی کم غلظت اصلاق می شود. در هواشناسی پراکندگی رقیق قطرات آب با تراکم کم و اندازه کافی برای نشست را میست می گویند.

ذره : جزء کوچک مجزا از توده یک ماده جامد یا مایع ذره نامیده می شود. دود : ذرات کوچک آئروسل است که حاصل احتراق ناقص می باشد. که عمدتاً متشکل از کربن و سایر مواد قابل احتراق است.. بخار : شکل گاز یمواد است که در حالت عادی به صورت مایع یا جامد وجود دارند. کیسه های هوائی : گشادیهای کیسه مانند کوچکی در منتهی الیه راه های هوائی، که از جداره آنها تبادل گازی صورت می گیرد. نایژک : یکی از تقسیمات کوچکتر درخت نایژه برونشیت مزمن : تورم طولانی نایژه که به صورت عوارضی مانند سرفه و خلط بروز می کند. تاژک : برجستگی کوچک موی مانندی که در سطح آزاد سلول قرار گرفته و قادر به انجام حرکات منظم می باشد. آمفیزم : حالتی است که فضاهای هوا، زیادی انبساط می یابند و در نتیجه کیسه های هوا صدمه می بیند در نهایت بافتهای ریه از کار می افتد. اپیدمولوژی : عملی است که با عوامل مؤثر در انتشار و فراوانی مراحل یک بیماری در یک جمعیت سروکار دارد. سلامت روان: قابلیت فرد در ایجاد ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران و توانایی در تغییر و اصلاح محیط اجتماعی خویش و حل مناسب و منطقی تعارض های هیجانی و تمایلات شخصی خود. آلودگی هوا: عبارت است از وجود مواد مضری در هوا مانند میست و گرد و غبار و سایر ذرات که برای انسان و گیاه و ... مضر باشد. همچنین آلاینده های هوا متغیرهای مستقل هستند و سلامت روح و جسم متغیرهای وابسته اند به طوریکه با یکدیگر رابطه عکس دارند همچنین با افزایش آلاینده ها سلامتی کاهش می یابد و با افزایش سلامت مقدار آلودگی کاهش خواهد داشت.

مهمترین آلوده کننده های هوا :

1- ذرات جامد matter particulate ( این ذرات از سد دفاعی طبیعی بدن عبور می کنند و به طور عمقی به ریه ها نفوذ و باعث تشدید آسم و اختلال عملکرد ریوی می شوند.

2- ازن : این گاز از واکنش های شیمیایی در جو و تحت تأثیر نور آفتاب تولید می شود و محرک قوی سیستم تنفسی است.

3- دی اکسید نیتروژن NO2 4- منوکسید کربن (CO)

5- سرب pb 6- دی اکسید گوگرد (SO2)

7- سولفات ها و سولفید هیدروژن 8- آکرولئین Acrolein (تشدید آسم)

9- دیوکسین : دیوکسین باعث تشدید اختلال در تکامل جنین و افزایش خطر سرطان می گردد.

در اینجا با دو مفهوم امیسیون Emission و ایمیسیون Innission رو به رو می شویم. برحسب آنکه مواد ناخالصی و بیگانه به هوای بیرون راه یافته باشد، و یا اینکه فضای بنائی از هوای بیرون به ناخالصی ها و مواد بیگانه آلوده شده باشد.

1- امیسیون Emission

مهمترین کانون امیسیون را دودکشها تشکیل می دهند. لوله ها و مجاری هدایت کننده ی هوا (ونتیلاتور (بادبزن = هواکش ها) پمپ های خلاء ) لوله های هواکش عمارات، و میدانها و انبارهای باز بدون سقف نیز کانون های امیسیون می باشد.

برای اظهار نظر درباره ی امیسیون آگاهی از نوع و مقدار مواد بیگانه آلوده کننده ای که به فضای بیرون راه یافته است و انتشار پیدا می کند، و غلظت گازی که به بیرون نفوذ پیدا کرده و همچنین شرایط مؤثر در انتشار آن، لازم به نظر می رسد. به علاوه اوضاع و احوالی که خارج از شعاع عمل منبع امیسیون قرار داردمانند عامل باد و هوا، موقع و مکان و نوع مصنوع نیز در این مورد دخیل می باشد.

البته به کلی برطرف ساختن آلودگی هوا که از کارخانه جات ناشی می شود، یعنی تصفیه ی صددرصد هوای آلوده تحقق پذیر نیست و حتی مدرن ترین دستگاه های تصفیه به طریقه ی دمیدن هم هیچگاه نمی توانند هوا را صددرصد تصفیه نماید. مواد آلوده کننده و بیگانه ای که در واحد زمان پخش می شود در وهله ی نخست تابع مقدار محصول کارگاه یا کارخانه ایست و در صورت نامناسب بودن مواد اولیه، بازده، ترکیب نشدن کامل مواد و ناقص ماندن فعل و انفعالات و نبودن و یا ناقص بودن دستگاه تصفیه و پس گازها موجب افزایش آلودگی خواهد بود.

به علاوه پس گازهای رقیق شده ی هوای مجاور نیز ممکن است به این آلودگی هوا کمک نماید.

از نظر شرایط انتشار در وهله ی نخست مسئله ی ارتفاع دودکشها، سرعت خروج، درجه ی حرارت پس گاز، و بالاخره وسایل معینی که برای اختلاط پس گازها با هوای بیرون تعبیه نشده است (سرپوش مشبک، سردودکشها، منافذ اختلاط، دستگاه های پخش کننده، سرعت خروج، درجه ی حرارت پس گاز) پیش می آید.

بسیاری از شریط جوی، غالباً افزایش ارتفاع دودکشها را ایجاب می کند. قاعدتاً در صورت ثابت بودن سایر شرایط، هرگاه ارتفاع دودکش دو برابر شود، پس گاز در راه رسیدن به سطح زمین چهار برابر رقیق می شوند.

در اینجا مثالی برای مقایسه ی امیسیون بیان می شود:

گردی که از یک کارخانه ی سیمان برمی خیزد، به طور متوسط به یک صدم محصول می رسد. به این ترتیب یک کارخانه ی متوسط با تولید روزانه قریب ششصد تن، هر روز شش تن و در ساعت 250 کیلوگرم گرد در هوا پخش و منتشر می کند.

امیسیون گرد کوره ها، در بعضی از مناطق به سی درصد می رسد، باید بدانیم که امیسیون مزبور بستگی زیادی به مقدار خاکستر سوخت به کار رفته دارد و همچنین بستگی دارد به نوع زغال و طرز سوزاندن آن، نوع کوره و کشش مجاری عبوری دود و سپس گاز.

2- ایمیسیون Immission

غلظت ایمیسیون خیلی متغییر است، به ویژه مترولوژیک (شرایط جوی ) meterologique در پخش گازها اثر زیاد دارد.

سعی به اینکه بین امیسیون و ایمیسیون از نظر ریاضی و محاسبه، رابطه ای وضع کننده با امکانات و شرایط موجود درست در نمی آید.

اشکالات و موانع کار در وهله ی نخست مربوط به رآکسیون های مواد بیگانه با هواست.

فعل و انفعالات مزبور یا شیمیائیست (اکسیداسیون با اکسیژن هوا) و یا ترکیب متقابل مواد بیگانه ی مختلف که در هر دو حال ناشی از راکسیونهای فتوشیمیائیست و یا به وسیله تأثیرات کاتالیتیکی گرد و غبار معلق در هوا می باشد.

پدیده های مزبور ممکن است از نوع فیزیکی باشد که از آن جمله است جذب شدن روی ذرات گرد و یا انحلال بعضی مواد در قطرات بسیار کوچک مه است به طوری که از نظر بهداشتی مناطقی با غلظتهای بسیار نامساعد ایجاد می کند. برای سنجش و قضاوت آلودگی های هوای بیرون، غلظت برحسب (p.p.m ) یعنی جزء در میلیون (Pqrts per million) تعیین می شود، این واحد را هر گاه برای مناطق بسیار آلوده نیز به کار بریم کافی و رسا خواهد بود. ( مطهری، احمد، 1384)

شاخص های کیفی هوا (AQI) :

AQI (یا شاخص کیفیت هوا) یک شاخص برای گزارش کیفیت هوای روزانه است. این شاخص جایگزین شاخص قبلی (pollution standard index ) (PSI) گردیده است.

AQI : هشدارهای لازم در رابطه با تأثیر هوای آلوده بر سلامتی هر فرد را نشان می دهد.

سازمان های حفاظت محیط زیست، AQI را با 5 نوع آلوده کننده هوا محاسبه می کنند:

1- ازن روی سطح زمین 2- منو اکسید کربن

3- دی اکسید گوگرد 4- دی اکسید نیتروژن

5- گرد و غبار

برای هریک از این موارد، سازمان های فوق استانداردی را جهت حفظ سلامت تعریف کرده است:

شاخص های استاندارد آلودگی PSI Pollution Standard Indices

پاک 50-0 منوکسید کربن (CO)



انیدرید سولفورو

در گروه گازهای تحریک کننده اسید سولفورو نقش اصلی را دارد، حتی مقادیر از 1% میلی گرم در لیتر ببالا در هوای تنفسی، ناراحتیهائی را برای اشخاصیکه چنین هوائی استنشاق کنند ایجاد می کند، و هرگاه مقدار آن به 4/1 و 7/1 میلی گرم در لیتر برسد، اثر مرگ آور خواهد داشت.

بوی محسوس و تحریک کننده ایکه این گاز دارد، انسان را بوجود آن هرچند غلظت آن کم یعنی 008/0 تا 013/0 میلی گرم در لیتر باشد، آگاه میسازد. اثر تحریک شدید آن روشن می سازد که چرا مسمومیت مرگ آور این گاز بندرت پیش می آید.

همانطور که می دانیم انیدرید سولفور، هنگام سوختن سوختهای گوگرددار ایجاد میشود.

تمام سوختهای متداول، بخصوص زغال و نفت گاز و نفت، حاوی مقداری گوگرد است.

کانون اصلی امیسیون عبارتست از اجاقها، بخاریها، کارخانجات اسیدسولفوریک، تشویة گاههای سولفید معدنیهای فلزی، کارگاههائیکه فلزات را در آنها بدست می آورند و بکار می برند، کارخانجاتی که در آن برای تهیه الیاف شیمیائی از سولفیت دو سدیم استفاده میکنند، و بالاخره شیشه سازیها و کودسازیها.

قسمتی از انیدرید سولفورو میتواند در صورت وجود ازن و اکسیدانها در هوا به SO3 اکسید شود، و در مجاورت بخار آب، آئروزول اسیدسولفوریک را بوجود آورد.

انیدرید سولفوریک و اسید سولفوریک مزبور روی ذرات و ذرات روغنهای معدنی، که خود هرگاه یک میکرون بزرگی داشته باشد تازه قابلیت نفوذ و دخول بریه را پیدا میکند، جذب شده تا آلوؤلها (حبابچه) و حجرات ریه پیشروی نماید.

اکنون که این مطلب دانسته شد شاید بدین صورت بتوان تلفات مه دود مرگ بار دسامبر 1952 لندن را توضیح داد.

انیدرید سولفوروئیکه در آلمان غربی در هوا انتشار پیدا میکند، سالیانه به میلیونها تن میرسد. در شهر نیویورک تنها ُSO2 ناشی از سوخت زغالها از جمله زغال سنگ و تورب نفت بخاریها و اجاقها سالیانه به 1/5 میلیون تن میرسد.

مقدار این گاز در هوا هرگاه از گازهای غلیظ کارخانجات و کارگاههای صنعتی (تهیة سولفیت سلولوز، تشویه گاهها برای سولفیتهای فلزات، فابریکهای سازندة اولترامارین – صنایع روی و فابریک گاز بگذریم، مقدار ناچیزیست (تقریباً 02/0 تا 2/0 میلیگرم انیدرید سولفورو در متر مکعب) مع الوصف بعضی اوقات غلظت آن در مناطق صنعتی و در هوای مه آلود، مقادیر نسبتاً بالاتری میرسد (4/1 میلیگرم انیدرید سولفورو در متر مکعب – هوفمن 1959).

سالهاست این موضوع روشن شده است که نباتات در برابر انیدرید مولفو روی موجود در اتمسفر هوایی نهایت حساس تر از حیوانات و انسان است. روی این اصل نباتات بخصوص نباتات پرورش یافته، یک جسم بسیار متناسبی برای قضاوت و تحقیق دربارة زیانهای گازهائی است که انیدرید سولفور و در آن میان اهمیت خاصی دارد. نظر دباینکه دامنة صنایع هر روز وسیع تر می شود، خسارتهائی که از گازهای مزبور در مناطق صنعتی به نباتات پرورش یافته و همچنین نباتات بیابانی می رسد اهمیت خاص یافته است.

باید دانست که بین مقدار انیدرید سولفوروی موجود در هوا، و اثرات مضرة آن روی نباتات رابطة دقیقی وجود دارد که روی آن از نظر کمیت و کیفیت مطالعات بسیار شده است.

در منابع و کتب علمی 60 سال اخیر نتایج مأخوذه از این مطالعات موجود است ولی متأسفانه با یکدیگر کاملاً انطباق ندارد زیرا آزمایشهای مزبور تحت شرایط مختلفی بعمل آمده است هرگاه باین نکته توجه شود که قابلیت فعل و انفعال و واکنش نباتات در برابر ایمیسیون انیدرید سولفورو پیچیده و چند جانبه است این عدم انطباق دیگر شگفت انگیز نخواهد بود. هدف تحقیق بعدی این بوده است که رابطة بین علت یعنی ایمیسیون انیدرید سولفورو ، و معلول یعنی آسیبی که از نظر فیزیولژی به گیاه وارد میآید، با توجه بجمیع جهات روشن گردد.

جهش ژنی

اشعة ماورای بنفش و ازن عموماً مانند هیپوکلریت برای نابودی میکرو ارگانیسمها در استخرهای شنا استفاده می شوند. ازن، گروههای سولفیدریل و ازوناتهای موجود در اسیدهای چرب دیوارة سلول باکتریایی را اکسید می کند، همچنین همراه با اشعة ماورای بنفش جهت انجام آسیب ژنتیکی واکنش متقابلی نشان می دهد که سبب گسستگی رشته های DNA و آسیب به مکانیسمهای DNA می شود. بدین ترتیب که شکستن کروموزومی به وسیلة اشعة ماورای بنفش صورت می گیرد، اما بعد ازن مانع مکانیسمهای بازسازی DNA (که به طور طبیعی انجام می گیرند) می شود. چندین سال پیش، آزمایشهای وسیع بر روی حیوانات، خطر تغییرات ژنی (موتاژنیک) توسط پانها، ازن اتمسفری و غیره را بر روی انسان مشخص کرد. با این حال، مدارک اندکی برای تأیید چنین احتمالی ارائه شد. اما بررسیهای مشابه نشان داد که مه دود حاصل از گازهای خروجی وسایط نقلیه، باعث کاهش تعداد موشها (افزایش میزان مرگ و میر) نسبت به تعداد نوزادان متولد شده در هر زایمان موشها می شود. تغییرات در ساخت ژنتیکی اسپرم، که از طریق ترکیباتی غیر از ازن در مه دود ایجاد می شود، عامل افزایش نرخ مرگ و میر می باشد.

بیش از دو دهة گذشته، مطالعة اثرات عوامل فعال مه دود فتوشیمیایی (غیر از ازن) بر روی حیوانات و گیاهان کمتر انجام شده است. همچنین ارزیابی و تشخیص خطرات دراز مدت سلامتی ناشی از عوامل فعال مه دود فتوشیمیایی و به مقدار ناچیز هیدروکربنها – غیر از آنهایی که از استعمال تنباکو حاصل می شوند – روند آرامی داشته است.

سرطانهای پوستی

DNA اشعة UV را جذب می کند و این اشعه مانع همانند سازی DNA می شود و در نتیجه باعث ناتوانی تکثیر آنها و یا مرگشان می گردد. افزایش نسبتاً کم این اشعه همچنین می تواند سبب جهشهایی در طی فرایند همانند سازی DNA شود که نتیجة آن تولید سلول سرطانی است.

سلولهایی که بیشتر از سایر سلولهای بدن تحت تأثیر اشعة UV قرار می گیرند، سلولهای پوست هستند. بنابراین، یکی از زیانبارترین خطرات احتمالی انهدام ازن، افزایش موارد بروز همة انواع سرطانهای پوستی است. در سال 1987 پایین ترین رکورد اندازه گیری تراکم ازن ماه اکتبر در جنوبگان مشاهده شد و در پی آن در ماه دسامبر مقدار آن در استرالیا و نیوزیلند رکورد پایین ترین حد اندازه گیری را داشت. همان طور که قبلاً بحث شد، این رویداد چنین تفسیر می شود که پس از فروپاشی بهارة گرداب قطبی، توده های کم ازن آن به این مناطق رسیده است. نگرانی فزاینده ای وجود دارد که در آینده این گونه حفره های ازنی مناطق پر جمعیت عرضهای میانی را تهدید کند. در حال حاضر، موارد بروز سرطانهای پوست در سراسر جهان افزایش یافته است. البته این افزایش را به سایر عوامل نیز می توان نسبت داد. افزایش سرطان پوست سالها قبل از تخریب ازن استراتوسفری شروع شد، بنابراین تغییر در شیوة زندگی از عوامل احتمالی بروز این سرطانها می تواند باشد. به عنوان مثال، قرار گرفتن در معرض نور خورشید در وسط روز، که شدت اشعة UV بالاست و همچنین نوع جیره های غذایی می تواند در توسعة سرطان پوست مؤثر باشد.

امروزه مردم عمر طولانی تری دارند و تا این اواخر رابطة بین تماس با تابشهای ماورای بنفش و سرطان نیز وسیعاً شناخته نشده بود. سرعت شیوع انواع اصلی سرطان پوست به میزان تماس پوست با اشعة خورشیدی مربوط می شود. در حقیقت، سرطانهای پوستی متداول ترین اشکال سرطانها در جمعیتهای با پوست لطیف و روشن می باشد ( با بیش از 40 درصد) و فراوانی آنها به نسبت کل جمعیت به طور مداوم زیاد می شود. این روند مربوط به تغییرات رفتاری این گونه جمعیتهاست؛ بدین صورت که افراد با پوست روشن در روزهای تعطیل از عرضهای جغرافیایی بالاتر به عرضهای جغرافیایی پایین تر مسافرت می کنند و پوستشان برای مدت طولانی تری در معرض نور شدیدتر خورشید قرار می گیرد.

دو نوع اصلی سرطانهای پوست عبارتند از :

- ملانوم

- غیر ملانوم

سرطان خطرناک پوست، ملانوم بدخیم است که به تأثیر تجمعی نور خورشید مربوط نمی شود، بلکه با دوره های شدت تأثیر نور خورشید با سوختگی به وسیلة آفتاب ارتباط دارد. شیوع این سرطانها در دهه های اخیر سریعاً افزایش یافته است.

سرطان ملانوم، به ویژه در افراد با پوست لطیف و روشن، بیش از 40 درصد انتشار می یابد که این نوع سرطان پوست اغلب سبب مرگ می شود. نرخ بقای افراد در این نوع سرطانها بین 40 درصد در مردان و 66 درصد در زنان ، متفاوت است. همچنین نرخ مرگ و میر در اشکال دیگر سرطانهای پوست متفاوت است و نسبت به سرطان غیر ملانوم کمتر می باشد.

تحقیقات نشان داده است که به ازای 5 درصد کاهش ضخامت لایة ازن در آمریکا 56000 بیمار بر تعداد مبتلایان به سرطان پوست نوع Basal cell carcinoma و 2500 بر تعداد مبتلایان به سرطان پوست نوع Squamous cell carcinoma افزوده شده است.

اما برخی تخمینها حکایت از آن دارند که اگر هیچ اقدامی در زمینة کاهش تخریب لایة ازن صورت نگیرد، میزان مرگ و میر ناشی از سرطان پوست برای افرادی که در حال حاضر در ایالات متحده زندگی می کنند و آنهایی که تا سال 2075 در این کشور متولد می شوند، حدود 3 میلیون نفر خواهد بود. یک محاسبة ساده نشان می دهد که یک درصد کاهش ازن موجب 1 تا 2 درصد افزایش در میزان تشعشع ماورای بنفش و 3 تا 4 درصد در بروز سرطانهای پوست از نوع غیر ملانومی می شود که مربوط به تأثیر تجمعی نور خورشید در طی چندین سال می باشد.

در اکثر برآوردهای اخیر یونپ ادعا می شود که افزایش تخریب ازن استراتوسفری به میزان 10 درصد ، احتمالاً سبب 26 درصد افزایش در تعداد موارد غیر ملانومی (300000 مورد در کل) و بیش از 4500 مورد ملانومی در سطح جهان می شود.

این تعداد رضایت بخش است، اما عمدتاً پایین تر از برآوردهای اولیه می باشد.

آسیب چشمی

قرینه، لنز (عدسی) و بخشهای داخلی چشم، همگی به طور زیانباری تحت تأثیر اشعة UV-B قرار می گیرند . سرطانهای داخلی چشم کمیابند و سرعت شیوع ملانوم در درون چشمی به میزان جریان تشعشع خورشیدی وابسته است. افراد چشم آبی نسبت به بروز سرطان مستعدترند. به ویژه اگر در عرضهای جغرافیایی پایین زندگی کنند. قرمز شدن جلو چشم و پلکها و پوست اطراف چشم (فتوکراتیتیس) عموماً «برف کوری» نامیده می شود. در هنگام برف کوری، حداکثر حساسیت به طول موج حدود 307 نانومتر می باشد و در ارتفاعات بالا باید عینک حفاظتی د رهمة زمانها، به ویژه در زمان برفی، برای جلوگیری از آسیب دیدگی بخش خارجی قرینه و همچنین لایه های داخلی قرینه، زده شود.

تابشهای ماورای بنفش همچنین سبب آب مروارید می شوند و آب مروارید چشم، نوعی بیماری عدسی است که با کدر نمودن عدسی دید را مختل می کند و به عرض جغرافیایی و سن وابسته است. حداقل سه نوع متفاوت از آب مرواریدها شناخته شده است که همگی به وسیلة اشعة UV-B وخیم تر می شوند.

-5 . نتیجه گیری

در انتهای تحقیق نتایج بدست آمده به شرح زیر می باشد :

1- هر گاه وجود یک یا چند عنصر آلوده کننده به مقدار و مدتی نامتعارف کیفیت هوای پاک و آزاد را به گونه ای تغییر دهد که برای زندگی انسان و سایر موجودات زنده آثار ، ابنیه و گیاهان زیان آور باشد آن هوا را هوای آلوده می گویند. در واقع هوای آلوده هوایی است که بر اثر وجود یک یا چند آلوده کننده مانند : گرد و غبار، گازها، میست MIST (ذرات مایع پراکنده که حاوی اسید سولفوریک می باشند) بو، دود، بخارهای موجود در هوای آزاد با کمیت و ویژگی های خاص خود و زمانبندی زندگی را برای انسانها، گیاهان و حیوانات و غیره خطرناک سازد.

2- آلوده کننده های هوا بسیار زیاد هستند از گرد و خاکی که هنگام جارو کردن خیابانها توسط رفتگران بلند می شود ، گرفته ، تا سربی که از اگزوز ماشینها در سطح شهر پخش می گردند آلوده کننده هوا محسوب می شوند . اما مهمترین آنها که بیشترین خطرات را برای زیست انسان و سایر موجودات زنده دارند عبارتند از :

1- کربن منو اکسید (CO)2- اکسیدهای نیتروژن (NOx)3- هیدروکربنها ((HC

4- اکسیدهای سولفو (SOx)5 – ذرات معلق

3- اگرچه آلاینده های هوای شهر بسیار متنوع و متعدد می باشند و می توان آنها را با توجه به منبع آلوده کننده به آلاینده های شخصی، وسایل خانگی، وسایل نقلیه و کارگاههای صنعتی و کارخانجات تقسیم بندی نمود اما آلاینده ها : 1- یکی از آلاینده ها گرد و خاک موجود در هواست 2- یکی دیگر از آلوده کننده های هوا از جمله سیگار یا سایر مواد مخدر می باشد 3- سوخت های فسیلی 4- اسپره های خوشبو کننده، اسپری رنگ ، حشره کش ها ، سم پاشها و ...5- ریختن روغن ماشین و گازوئیل یا بنزین در روی آسفالت و کف خیابانها 6- تردد زیاد موتورسوارها در سطح شهر 7- روشن نگه داشتن ماشین در شرایط متعدد 8- ورود کامیونها ، مینی بوسها و اتوبوسها به هر دلیل به هسته مرکزی شهر 9- استفاده از ماشین های فرسوده و از رده خارج و به تبع آن نشت روغن و بنزین یا گازوئیل به اطراف موتور یا کاربراتور 10- وجود آلاینده های صنعتی در مرکز یا حاشیه شهرها از جمله کارخانجات و کارگاهها 11- نبود فیلتر برای دودکشهای منازل و کارگاهها و کارخانجات

4- هریک از آلاینده های هوا به نوبه خود می توانند در ایجاد و یا تشدید برخی از بیماری ها مانند : برونشیت، آمفیزم، سرطان ریه، آسم و ... نقش داشته باشند.

5- خطری که امروزه ساکنان کره زمین را تهدید می کند تنها از بین رفتن منابع آبی یا منابع خاکی به علت از بین رفتن جنگلها و مراتع سرسبز و همچنین گسترش کویرها نیست، بلکه خطری به مراتب نگران کننده تر و فارغ از حد و مرزهای سیاسی و جغرافیایی و حتی قاره ای افزایش آلودگی هواست . آلودگی هوا سه پیامد اصلی : باران اسیدی، تخریب لایه ازن و گرمایش جهانی را در مقیاس بین المللی به دنبال داشته است.

پژهش بررسی آلاینده های موجود در هوا و نقش آن در ایجاد بیماری های جسمی و روحی و راهکارهای پیشگیریمقاله بررسی آلاینده های موجود در هوا و نقش آن در ایجاد بیماری های جسمی و روحی و راهکارهای پیشگیریآلاینده های موجود در هوا و نقش آن در ایجاد بیماری های جسمی و روحی و راهکارهای پیشگیریتحقیق بررسی آلاینده های موجود در هوا و نقش آن

ارتباط تعهد سازمانی با ویژگیهای شخصی کارکنان دانشگاه تربیت معلم سبزوار

پژهش بررسی ارتباط تعهد سازمانی با ویژگیهای شخصی کارکنان دانشگاه تربیت معلم سبزوار در 120 صفحه ورد قابل ویرایش

دسته بندی	روانشناسی و علوم تربیتی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	322 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	120

دریافت فایل

فروشنده فایل

کد کاربری 6017

تمام فایل ها

پژهش بررسی ارتباط تعهد سازمانی با ویژگیهای شخصی کارکنان دانشگاه تربیت معلم سبزوار در 120 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول:کلیات تحقیق .......................................................... 1

1-1 مقدمه ..........................................................................2

1-2 بیان مساله تحقیق .............................................................3

1-3 اهمیت وضرورت موضوع تحقیق ............................................4

1-4 اهداف تحقیق .....................................................................6

1-5 چارچوب نظری تحقیق ......................................................... 7

1-6 فرضیه های تحقیق ................................................................11

1-7 قلمرو تحقیق .................................................................. 12

1-8 تعاریف و مفاهیم واژه ها ....................................................... 13

1-9 متغیرهای تحقیق: .............................................................. 14

فصل دوم:ادبیات تحقیق ......................................................... 15

2-1 مقدمه ............................................................................ 16

2-2 تعاریف و مفاهیم تعهد سازمانی ...............................................18

2-3 مراحل توسعه تعهد سازمانی .................................................. 21

2-4 اجزاء تعهد سازمانی ........................................................... 23

2-5 اهمیت تعهد سازمانی ........................................................ 27



(یک)

2-6عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی ............................................... 28

2-7 ابعاد تعهد سازمانی .......................................................... 30

2-8 دیدگاه‌های تعهد سازمانی .................................................. 32

2-9 مدل‌ها و الگوهای تعهد سازمانی ............................................ 34

2-10 برخی تحقیقات انجام شده در خصوص تعهد سازمانی ................. 40

فصل سوم:روش شناسی تحقیق ............................................... 42

3-1 مقدمه ............................................................................. 43

3-2 نوع تحقیق ............................................................... 44

3-3 جامعه آماری .............................................................. 45

3-4 حجم نمونه ................................................................ 46

3-5 روش نمونه گیری ....................................................... 47

3-6 شرح پرسشنامه .......................................................... 48

3-7 روایی پرسشنامه ........................................................ 49

3-8 اعتبار( پایایی )پرسشنامه ............................................. 50

فصل چهارم: روشهای آماری و تجزیه و تحلیل مشاهدات (داده‌ها) ....... 53

4-1 مقدمه ...................................................................... 54

4-2 آمار توصیفی ........................................................... 55

4-3 فرضیه 1 ................................................................. 59

4-4 فرضیه2 .................................................................... 60

4-5 فرضیه3 ................................................................... 61



(دو)

4-6 فرضیه 4 .................................................................. 63

4-7 فرضیه 5 .................................................................. 64

4-8 فرضیه6 .................................................................. 67

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات ............................. 68

5-1 نتیجه گیری .............................................................. 69

5-2 پیشنهادات ............................................................... 70

منابع و مآخذ ...................................................................... 72

ضمائم ............................................................................. 71









چکیده:

این تحقیق با هدف بررسی ارتباط تعهد سازمانی با ویژگیهای شخصی کارکنان دانشگاه تربیت معلم سبزواردر سال87-88 به انجام رسید.نوع تحقیق با توجه به هدف، کاربردی و از نظر ماهیت وروش توصیفی می باشدکه با استفاده از مطالعات میدانی به بررسی وضعیت موجود پرداخته است.جامعه آماری مورد نظر کلیه کارمندان دانشگاه تربیت معلم سبزوار شامل 140نفر بوده، که از این تعداد براساس فرمول محاسبه حجم نمونه کرجسی و مورگان (1970) تعداد 103 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده اند. ابزار اندازه گیری، پرسشنامه 15 سوالی (OCQ) مودای،پورتر و استیرز به همراه سوالات ویژگیهای فردی و شخصی بوده است که با ضریب آلفای کرونباخ 0.764 پایایی آن اثبات و روایی آن نیز طبق نظر اساتید فن مورد تایید واقع شده است. در تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق از شیوه های توصیف آماری از قبیل: جداول توزیع فراوانی،شاخصهای مرکزی و شاخصهای پراکندگی و در بخش استنباطهای آماری از روش آزمون t برای نمونه های مستقل و روش ANOVA ورگرسیون خطی ساده یک متغیره برای بررسی فرضیات تحقیق استفاده شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل یافته ها نشان می دهد که رابطه معناداری بین تعهد سازمانی با سن ، جنسیت، سطح تحصیلات ، وضعیت تأهل و میزان حقوق و دستمزد وجود نداشته و تنها بین سابقه خدمت تعهد سازمانی و رابطه معنی دار دیده می شود..



واژهای کلیدی:

تعهد سازمانی – ویژگیهای شخصی - کارکنان





1 ـ مقدمه :

در عصر پرتلاطم کنونی که سازمانها بسوی تخصصی شدن پیش می روند و در رقابت تنگاتنگ به فعالیت خود ادامه می دهند، جهت بقاء علاوه بر ابزار و تجهیزات به نیروی انسانی متعهد به عنوان اصلی ترین و ضروری ترین عامل نیازمندی باشند. هرچقدر سازمانها و مؤسسات بزرگتر و بر حجم فعالیت آنها افزوده شود احتیاج به منابع انسانی متعهد و با انگیزه افزایش می یابد. لذا هرچقدر این سرمایه از کیفیت بهتر و بیشتر برخوردار باشد، احتمال موفقیت ، بقاء و ارتقاء سازمان بیشتر خواهد بود و بالعکس در صورتی که سازمانها نتواند نیروی انسانی با کیفیت و متعهد را بکارگیرند، قادر نخواهند بود از سایر منابع از قبیل تجهیزات و مواد اولیه استفاده بهینه ببرند و با مشکلات عدیده ای از قبیل کاهش کارائی و بهره وری روبرو بوده و در نهایت سبب زوال سازمان خواهند شد.

تعهد سازمانی یک فرایند پویای تعامل بین شخص و محیطش بوده(لیو،2008،ص119). و یک ساختار چندبعدی است که می توان آن را یک حالت روانی دانست که پایبندی اشخاص را به سازمان منتقل می کند(آلن و می یر،1990،ص14).

همچنین تعهد سازمانی را می توان یک نگرش مهم شغلی و سازمانی دانست که به دلیل اهمیت بارزی که در کارکرد سازمانها دارد، به کانون توجهی جهت تمرکز میدان و گردانندگان سازمانها تبدیل شده است، این نگرش در دهه های اخیر دستخوش تغییرات عدیده ای گشته، بویژه با تحولات اخیر در حیطه کسب و کار از قبیل ادغام شرکتها در همدیگر صاحبنظران تعهد اهتمام ویژه ای به امر تعهد معطوف داشته اند و به آن به عنوان یکی از نگرشهای اساسی که باکارو سازمان مرتبط هستند اهمیت فراوان داده و راجع به آن تحقیقات متعددی انجام داده اند، که در این تحقیق با توجه به اهمیت مساله به بررسی آن می پردازیم .



















2 – بیان مساله تحقیق:

یکی از شاخص ها و مولفه های برتری یک سازمان نسبت به سازمانهای دیگر نیروی انسانی متعهد و کارآمد می باشد. در تحقیقات صورت گرفته بر رروی کارمندان،تعهد سازمانی به عنوان شاخص اصلی در بیان انگیزش کارکنان در نظر گرفته شده است (اورایلی و چاتمن،1986).، تجزیه و تحلیلهای آماری نشان می دهد که تعهد نه تنها به عوامل و شاخص های رفتاری متنوعی از قبیل:جابجایی ،حضور،تاخیر،و غیبت وایسته است (ماتیو وزاجاک،1990). بلکه ارتباط قوی تری با رفتار تابعیت سازمانی(OCB). دارد. (ادوین و همکاران،2007،صص160-161).

برخورداری سازمان ها از نیروی انسانی متعهد باعث می شود که افراد شاغل تمام تلاش و کوشش خود را به عنوان عضوی وفادار به سازمان و اهداف و ارزشهای آن در نیل به اهداف سازمان بکار بسته و همواره او جهت کسب موفقیت و بهبود و بهره وری سازمان خود اقدام نمایند

در این تحقیق سعی شده است که عوامل تاثیرگذار بر تعهد سازمانی پرسنل مورد شناسایی قرار گرفته و به این سوال پاسخ داده شودکه :

چه رابطه ای بین ویژگیهای شخصی (سن، جنسیت، سطح تحصیلات، نوع استخدام، میزان حقوق و مزایاو ...).ومیزان تعهد سازمانی پرسنل وجود دارد؟



3 ـ اهمیت وضرورت موضوع تحقیق:

تعهد سازمانی یکی از موضوعات بسیار مهم در تحقیقات سازمانی به شمار می آید که می تواند هم از جنبه تئوریک و هم از جنبه عملی مورد استفاده قرارگیرد،سازمانها به ایجاد محیطهایی کاری با تعهد بالا برای پرسنل خود علاقه مند هستند،زیرا تحقیقات نشان داده است که باتعهد سازمانی بالا سازمانها به نتایج ارزشمندی ازقبیل کاهش تغییر وتبدیل، بالارفتن انگیزش کارکنان،افزایش حمایت سازمانی و بهبود سطح رفتارها و... دست خواهند یافت(لابات مدین،2007،ص197).

تعهد سازمانی به عنوان یکی از اصول رفتار سازمانی، در دهه های اخیر موضوع بسیاری از متون رفتار سازمانی و مورد توجه تعداد زیادی از محققان در این زمینه بوده است که همواره سعی نموده اند مساله فوق را از ابعاد مختلف بررسی و آن را برروی عملکرد سازمان اندازه گیری نمایند، لاتعهدی و پایبندی می تواند پیامدهای مثبت و متعددی داشته باشد، کارکنانی که دارای تعهد و پایبندی هستند نظم بیشتری در کار خود دارند و مدت بیشتری در سازمان می مانند و بیشتر کاری کنند، مدیران باید تعهد و پایبندی کارکنان را یه سازمان حفظ کنند و برای این امر باید بتوانند با استفاده از مشارکت کارکنان در تصمیم گیری و فراهم کردن سطح قابل قبولی از امنیت شغلی برای آنان، تعهد و پایبندی را بیشتر کنند

در تحقیقات انجام شده در خصوص تعهد :

ـ(مادوی، یورتر و دیوبین، 1974). دریافتند، کارکنان با تعهد بالا عملکرد بهتری نسبت به کارکنان باتعهد کمتر دارند. (حمیدی وکشتی دار،13،ص46).

تعهد سازمانی با تعیین هویت ارتباط دارد .اشخاص متعهد به سازمان گرایش موثری نسبت به نتایج سازمان داشته و موقعیت کاری اشان را در رابطه رابطه با پیوستن به سازمان ارزیابی می کنند.(موتاز،1998،ص468).

(برگمن و همکاران،2000،حان استون،1988).معتقدند افزایش تعهد سازمانی سبب نتایج ارزشمندی از قبیل:افزایش کارایی و عملکرد،کاهش تمایل به جستجوی مشاغل جدید وکاهش تغییر و تحولات نیروی انسانی می گردد(بولز و همکاران،2007،ص312).

مدیران می توانند از مزایای تعهد کارکنان در راستای برخورد با مشکلات سازمانی استفاده نموده و با در نظر گرفتن و شناسایی میزان تعهد سازمانی موجود از آن به عنوان عاملی در جهت بالا بردن سطح رضایت وهمچنین افزایش عملکرد شغلی استفاده نمایند(لابات مدین،2007،ص197).

شناسایی ارتباط ویژگیهای شخصی با تعهد سازمانی در این تحقیق می تواند مورد استفاده مدیران منابع انسانی و همچنین گردانندگان سازمانها و همچنین سایر افرادی که به نحوی در اداره سازمانها نقشی دارند قرارگرفته و عاملی در جهت رشد و بهبود سازمان و برطرف کردن بعضی از کاستیها باشد.



4 ـ اهداف تحقیق:

1 – سنجش میزان تعهد سازمانی واندازه گیری اثر آن بر رفتارهای شغلی کارکنان نظیر غیبت،جابجایی،و.......و ارایه اطلاعات صحیح ومناسب جهت تصمیم گیری مدیران درانجام بهتر وظایفشان.

2 – آگاهی از عوامل موثر بر تعهد سازمانی پرسنل و میزان آنها.

3 – آگاهی از رابطه تعهد سازمانی با ویژگیهای شخصی درجهت کمک به برنامه ریزی بهتر برای مدیران .



5 - مدل تحلیلی تحقیق:

تعهد سازمانی از مقولاتی است که در طی سالهای اخیر توجه پژوهشگران زیادی را به خود معطوف نموده است . شاید یکی از دلایل آن تاثیر ات بالقوه ای است که که تعهد بر بازدهی پرسنل دارد. در این تحقیق تعهد سازمانی به عنوان متغیری وابسته در رابطه با ویژگیهای شخصی که به عنوان متغیر مستقل تعریف شده است ، در نظر گرفته شده و مورد بررسی و تجزیه وتحلیل واقع می شوند. در رابطه با تعهد سازمانی می توان گفت:فردی که به شدت به سازمان متعهد است، هویت خود را از سازمان گرفته در سازمان مشارکت دارد و با آن در می آید و از عضویت در آن لذت می برد (ساروقی، 1375،ص65). و با رضایت و تمایل به فعالیت خود ادامه می دهد که این نگرش سبب کاهش غیبت، نرخ جابجائی، عدم رضایت، و...می گردد

در بررسی و تحلیل ویژگیهای فردی و شخصی موثر بر تعهد سازمانی پرسنل مطالعات متعدد و مدلهایی ارایه شده است.مودی و همکاران (1982). در مدل نظری خود بیان داشته اند ویژگی های شخصی و فردی ، هم چون سن ، جنس ، میزان تحصیلات ، نژاد، سابقه خدمت، تاثیر قابل توجه‌ای در میزان تعهد فرد به سازمان متبوعش دارد. همچنین ماتیووزاجاک (1990). یافته های قریب به 200 پژوهش در زمینه تعهد سازمانی را بوسیله فرا تحلیل مورد بررسی قرار داده و ویژگی های شخصی و فردی (هم چون سن ، جنس ، تحصیلات وضع تأهل ، سابقه شغلی ، سابقه در سازمان، توانایی هاو …). را به عنوان عوامل تاثیر گذار بر تعهد سازمانی تعریف نموده اند(زکی،1383،صص50-52).

برخی تحقیقات به عدم رابطه معنی داری بین سن و تعهد سازمانی دلالت دارد (معین فر،1381،ص15 ). و( بارونی ، 1386).و.( حمیدی وکشتی دار،1382،ص48). ودر مقابل برخی تحقیقات نشان داده است که:

سن کارمندان با تعهد سازمانی رابطه ای مثبت دارد. (ماتیو وزاجاک،1990). با بررسی 10335 نفردر 41 نمونه این رابطه را گزارش داده اند.و(آلن ومی یر،1993). ضمن بررسی رایطه سن و تعهد سازمانی ،در کارکنان آزمایشگاهی دانشگاه وکارکنان بیمارستان در سطوح عملیاتی،سرپرستی و مدیریتی به رابطه ای مثبت (r=.36 ، p<.05 ).دست یافتند. (هاوکینز،1998، ص13).

.به هر حال طبق تحقیقات انجام شده ،سن رابطه ای مثبت ولی هرچند اندک با تعهد سازمانی دارد که این امر توسط(برایس و آلدگ،1980).،(درن استین و ماتالن،1989).،(کوشمان،1992).،(مورو و ویرس،1989). نیز به اثبات رسیده است. (هاوکینز،1998، ص17).

اگرچه تحقیقات بسیاری در زمینه ارتباط جنسیت با تعهد سازمانی صورت پذیرفته، ولی همواره ابهاماتی در این زمینه وجود داشته است. براساس نظریه جنسیت که به مطالعه زنان وتعهد سازمانی پرداخته است، می توان گفت زنان به نقش خانوادگی اشان اهمیت بیشتری داده و آن را بطورکامل انجام می دهندکه این امر به یک گرایش کاملا متفاوت با مردان در زمینه تعهد سازمانی منجر می شود .( کوک لو،1990،ص155).

همچنین در تحقیقی دیگر (آران یا ،کاشمیر و والنسی،1986). با موضوع بررسی سطح تعهد زنان در یک حرفه مردانه، اطلاعات بدست آمده از 1040نفر از حسابداران کانادایی وانجمن حسابداران کالیفرنیا که متشکل از 1000نفر مرد و40 نفر زن بودند،نشان داد که زنان نسبت به مردان از تعهد کمتری به سازمانشان برخوردار هستند.(هاوکینز،1998،صص20-21).

آون وهمکاران(1993).در مطالعاتی که بر روی14081 نفر انجام دادندبه رابطه ای هم مثبت وهم منفی در رنج همبستگی37- تا 29 دست یافتند(هاوکینز،1998،ص19).

در مقابل برخی از صاحبنظران معتقد هستند که هیچ رابطه ای بین جنسیت و تعد سازمانی وجود ندارد( کوک لو،2006،ص211).

حقوق ودستمزد نیز موجب عزت نفس برای فرد شده ونوعی فرصت برای فرد محسوب می شود که دراثر ترک سازمان ازدست خواهد داد. نتایج تحقیقات متعدد همبستگی مثبت اما ضعیفی را بین این دو متغیر نشان می دهند. .(اسماعیلی،1380،ص68).

بر اساس برخی تحقیقات صورت گرفته(انگل و پری1981، کوک و استیرز1978،موریس و شرمان1981).اثبات شده است که سطح تحصیلات با تعهد سازمانی رابطه منفی دارد.. (روودن،2000،ص30).

همچنین رابطه بین تعهدسازمانی با سطح تحصیلات رابطه ضعیف ومنفی است و دلیل این رابطه منفی انتظارات بیشتر افراد تحصیلکرده و فرصتهای شغلی بیشتر برای آنان می باشد.(اسماعیلی،1380،ص68).

وضعیت تاهل نیز می تواند با تعهد رابطه داشته وتاثیرگذار باشد ،در برسی انجام شده بر روی زنان متاهل در مقابل زنان مجرد ،(هو ای،2003).مشاهده شده است زنان متاهل به خاطر یکسری مسوولیتهایی که در زنگی مشترک متوجه آنها می باشد وبه خاطراحتمال ازدست دادن موقعیتشان و ریسک از دست دادن شغلشان خود را به مخاطره نمی اندازند واز تعهد بالاتری نسبت به مجردها برخوردارند. (پالا وهمکاران،2008،ص60).

تعاریف و مفاهیم تعهد سازمانی :

مفهوم تعهد سازمانی برای اولین بار توسط وایت مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت و سپس بوسیله بسیاری از محققان از جمله (پورتر،مودای،استیرز،آلن،می یر و بیکر ).توسعه داده شد(دمیرای و کرابای،2008،ص139).

ادبیات رفتار سازمانی بیان واضح تری از تعهد سازمانی ارائه می دهد:

تعهد به افرادقدرت داده و رفتارهایشان را تحت شرایط مختلف تثبیت می کند در نتیجه می توان ابراز کرد که تعهد به سطح بالای وابستگی اجتماعی و روانی افراد به بعضی اشخاص یا اشیاء در زندگی اجتماعی اشاره داشته(الکساندر و تیری،1996). و توقعات،فواید شخصی،عناصر اخلاقی،ایثار و وفاداری را در بر می گیرد. (لیو ،2008،ص118).

در فرهنگ لغت وبستر کلمة (commit). یا (commitment). به وفای به عهد به چیزی یا فردی معنی شده است.

بیکر (1960). تعهدسازمانی را به عنوان تمایل به انجام فعالیت‌های مستمر براساس تشخیص و درک فرد از هزینه‌های مربوط به ترک سازمان تعریف کرده است بر این اساس هر قدر که فرد تصور کند در صورت ترک خدمت هزینه‌های زیادی متوجه او خواهد شد. تمایل به ماندن در سازمان و احساس تعهد به آن در وی بیشتر خواهد شد وی معتقد است این تمایل به خاطر ذخیره شدن اندوخته‌ها و سرمایه‌هایی است که احتمالاً با ترک سازمان از بین خواهد رفت . تعریف فوق وقتی برای بیان تعهد به سازمان به کار می‌رود که فعالیت‌های مستمر فقط به عضویت در سازمان اشاره داشته باشد. (حضوری، 1384،ص22).

بر اساس نظر کلیپ تعهد سازمانی مبین رفتار افراد در جهت ارزشها و اهداف سازمان براساس انتظارات هنجاری و قانونی سازمانها از اعضایشان می باشد. (دمیرای و کرابای،2008،ص140).

وینز(1982). معتقد است تعهد سازمانی سبب پافشاری و فداکاری شخص جهت کامیابی سازمانش شده و بیانگر شیفتگی و تمایل افرا به سازمان می باشد. (لیو ،2008،ص118).

ـ تعهد سازمانی عبارت است از نگرشی که در آینده و کیفیت ارتباط بین یک کارمند و یک سازمان تأثیر می‌گذارد. و کُلا و نیکولاوو،2005،ص163).

مودای و همکارانش معتقدن تعهد از سه بخش به شرح زیر تشکیل شده است.

1) – پذیرش ارزشها و اهداف سازمان

2) - تمابل به تلاش قابل ملاحظه برای سازمان

3) – میل و اشتیاق فراوان برای باقی ماندن و عضویت در سازمان.(مودای و همکاران،1982،ص27).

شهید مطهری در بارة تعهد چنین می‌گوید: تعهد به معنی پایبندی به اصول و فلسفه یا قراردادهای است که انسان به آنها معتقد است و پایدار به آنها می‌باشد. فرد متعهد کسی است که به عهد و پیمان خود وفادار باشد و اهدافی را که به خاطر آنها و برای حفظ آنها پیمان بسته صیانت کند. (اسماعیلی، 1380،ص67).

تعهد سازمانی عبارت از نگرش‌های مثبت یا منفی افراد نسبت به کل سازمان «نه شغل» است که در آن مشغول به کارند. در تعهد سازمانی شخص نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد و از طریق آن سازمان خود را مورد شناسایی قرار می‌دهد. (استرون، 1376،ص73).

به نظر رابینز ( 2005 ).، تعهد سازمانی عبارت از حالتی است که فرد سازمانی را: معرّف خود بداند و آرزو کند در عضویت آن سازمان باقی بماند. به عبارت دیگر، تعهدسازمانی یک نگرش درباره ی وفاداری کارکنان به سازمان و یک فرآیند مستمر است که به واسطه ی مشارکت افراد در تصمیمات سازمانی، توجه افراد به سازمان و موفقیت و رفاه سازمان را می رساند(رحمان سرشت و فیاضی،1387،صص 79-78).

تعهد سازمانی عبارت است از ارتباط قوی یک شخص با یک سازمان منحصر به فرد جهت شناسائی خود(مودای،استیرز و پورتر،1979،ص224).

شلدون تعهد سازمانی را چنین تعریف می‌کند: «نگرش یا جهت‌گیری که هویت فردرا به سازمان مرتبط یا وابسته می‌کند.» (ساروقی،1375،ص65-66).

کانتر تعهد سازمانی را تمایل عاملان اجتماعی به اعطای نیرو و وفاداری خویش به سیستم‌های اجتماعی می‌داند. به عقیده سالانسیک تعهد حالتی است در انسان که در آن فرد با اعمال خود و از طریق این اعمال اعتقاد می‌یابد که به فعالیت‌ها تداوم بخشد و مشارکت مؤثر خویش را در انجام آنها حفظ کند. بوکانان تعهد را نوعی وابستگی عاطفی و تعصب‌آمیز به ارزش‌ها و اهداف سازمانی می‌داند. ((ساروقی،1375،ص66).

گریفین(1999). تعهد سازمانی رادیدگاهی دانسته که میزان تطابق و تعلق فرد را به سازمان منعکس می‌کند (پازارگادی و جهانگیر،1385،ص5).



مراحل توسعه تعهد سازمانی:

تعهد شامل 5 مرحله توسعه می باشد(بریکمن،سورنتینو،ورتمن،1987). این مراحل که تعامل پویای شخص با محیط را مشخص می کنند شامل:شناسائی،آزمایش،اشتیاق،رفع خستگی و یکپارچگی می باشندکه ضمن اینکه هر مرحله شرایطی را برای ورود به مرحله بعدی فراهم می آورد یک آگاهی کلی در خصوص اینکه اشخاص چگونه متعهد شوندرا نیزارائه می دهد.

مرحله اول:اکتشاف

در این مرحله اشخاص از نتایج برقراری ارتباط مثبت با سازمان مطلع می شوند.

مرحله دوم:آزمایش

در این مرحله اشخاص عناصر منفی تعهد سازمانی را کشف کرده ومیزان اشتیاق و توانائی اشان را برای بیان این عناصر می سنجند.

مرحله سه:اشتیاق

در این مرحله عناصر مثبت و منفی در مراحل اول و دوم ترکیب شده و افراد با نگرشی مثبت نسبت به سازمان و با تعهدی مشتاقانه و از روی میل برای رسیدن به اهداف و ارزشهای سازمانشان مشارکت می کنند.

مرحله چهارم:آرامش و خستگی

در این مرحله اشخاص احساس می کنند فعالیتهای سازمانی به دلیل انجام فعالیتهای تکراری در مشاغل دچار یکنواختی شده است که ممکن است افراد به کارهایی بپردازند که به چالش بیشتری نیاز دارد.

مرحله پنجم:یکپارچگی

اشخاص عناصر مثبت و منفی سازمان را در راستای ایجاد تعهدی انعطاف پذیر،پیچیده و بادوام تر از اشکال قبلی تعهد بکار می بندند.( لیو،2008،ص119).



اجزاء تعهد سازمانی:

پورتر و همکاران و کوک و وال سه جزء مرتبط با یکدیگر از تعهد سازمانی را مشخص کردند. از نظر این صاحب‌نظران تعهد سازمانی شامل :

1 ـ تمایل قوی برای بقای عضو در یک سازمان خاص (حفظ عضویت سازمانی).

2 ـ تمایل برای تلاش بیشتر برای سازمان.

3 ـ باور قاطع در قبول ارزش‌ها و اهداف سازمان (قبول ارزش‌های سازمان). (دکتر محمود شیخ و همکاران، 1384،ص7).

بیکر معتقد است که تعهد عبارت از پیوستن به سازمان و انجام شغل برحسب سه جزء می‌باشد.

1 ـ اطاعت و پیروی یا سازگاری و همنوایی با سازمان از طریق مکانیزم‌های پاداش و تنبیه.

2 ـ احساس هویت و شناسایی یا تمایل به تعلق خاطر و وابستگی.

3 ـ درونی کردن یا تجانس ارزش‌های فرد با اهداف و ارزش‌های سازمان.

البته اجزای دیگری نیز مطرح شده است که اساساً شبیه موارد سه‌گانه فوق است.

در تحقیقی که توسط بارهیم و برمن در سال 1992 انجام گرفت تعداد 1299 نفر از چهار سازمان عمده صنعتی در مدت 3 سال مورد مطالعه قرار گرفتند. آزمودنی‌ها نمایندگان سازمان‌ها بودند که از لحاظ محصول تولیدی، نوع فن‌آوری، ساختار سازمان و مکان استقرار متفاوت بودند. یک سوم از کارکنان هر کارخانه به‌طور تصادفی برای نمونه انتخاب شده بودند. نتیجه این تحقیق که در این زمینه انجام گرفته به خوبی مشهود است.

شرح پرسشنامه:

پرسشنامه مورد استفاده از دو قسمت تشکیل شده است که قسمت اول به مشخصات فردی و شغلی افراد مربوط بوده و قسمت دوم شامل پرسشنامه تعهد سازمانی(ocq). ترجمه مقیمی (1385). بوده که توسط مودای،پورترو استیرز در سال 1979 ابداع شده است .این پرسشنامه.مشتمل بر 15 سؤا ل می باشد که برای هر سؤال 7 پاسخ از کاملأ موافقم تا کاملأ مخالفم در نظر گرفته شده و در تحقیقات متعددی(بارچ و اسکلونز1998،مودای ،پورتر و استیرز 1982، پوتوین و داونز 1991 ). روائی و پایائی آن به اثبات رسیده است. .(وارونا،1996،ص118).
روایی پرسشنامه:

روائی یعنی میزانی که یک ابزار آنچه را که باید اندازه گیری کند،اندازه گیری می نماید. به بیان ساده روائی با این سوال سرو کار دارد که(( آیا ابزار ویژگی ،صفت یا هر چیزی را که برای آن ساخته شده می سنجد ).). .روائی به معنی دار بودن تفسیر نتایج آزمون یا پرسشنامه مربوط است و به کاربرد مورد نظر آزمون اختصاص دارد. یک آزمون ممکن است در برخی موقعیتها بسیار روا باشد و در موقیتهای دیگر روائی نداشته باشد.(خوی نژاد،1385،صص348-349).

به منظور دستیابی به روایی مطلوب پرسشنامه، در تهیه پرسشنامه و تعیین سئوالات در ابتدا با استفاده از جلسات گفتگوی آزاد با اساتید محترم راهنما و مشاور و افراد خبره و مطلع در امر مسائل مربوط به تحقیق وهمچنین استاندارد بودن پرسشنامه تعهد سازمانی(ocq). روائی آن مورد تائید واقع شد. .

اعتبار( پایایی ).پرسشنامه:

پایائی به معنای همسانی است ،یعنی همسانی اندازه گیری درآنچه اندازه می گیرد.پایائی درجه ای است که بر اساس آن ابزار اندازه گیری در افراد مشابه در زمانی دیگر نتایج مشابهی را به دست می دهد. ضرایب پایائی ممکن است ارزشهائی بین صفر تا یک داشته باشد.(خوی نژاد،1385،ص344).

برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد(پایایی).، شیوه‌های مختلفی به کار برده می‌شود که از آن جمله می‌توان به: اجرای دوباره (روش بازآزمایی).، آلفای کرونباخ، روش موازی(همتا).، روش تنصیف(دو نیمه کردن عبارات پرسشنامه و محاسبه همبستگی نمرات دو دسته).، روش کودر- ریچاردسون اشاره نمود.

برای بررسی پایائی پرسشنامه در این تحقیق ابزار اندازه‌گیری آلفای کرونباخ مورد استفاده واقع شده که هر چه درصد محاسبه شده از این روش به 100% نزدیکتر باشد، بیانگر قابلیت اعتماد بیشتر پرسشنامه (از نظر ارتباط درونی بخش‌های آن). است.

در تحقیقات متعددی از این پرسشنامه استفاده که مقدار ضریب آلفای کرونباخ از 0.81 تا 0.91 به شرح زیرگزارش شده است.

(بیکر1992،برت،کوون واسلوکام1995 ،کوهن و هودسک1993،گانز1994،هاکت،بیکو و هاسدورف1994 ، هاک پارتر،پرو ، فریس و گرکیو1999، جان استون و اسنیزک 1991،کاکمار ، کارلسون و برایمر1999 ، لی و جانسون1991 ،مارسدن ، کالبرج و کوک1993 ، ماتیو و فارا 1991،میل وارد و هاپکینز1998 ، ریگز و نایت 1994، سامر بائی و لوتانز1996 ،زفان1994 (فیلدز،2200،ص46).

همچنین در تحقیق انجام شده در کشور امارات متحده عربی در خصوص رابطه بین تاثیر روابط اسلامی کار بر روی تعهد سازمانی و رضایت شغلی ضریب آلفای کرونباخ 0.82 گزارش شده است.(یوسف،2001،ص159).

در بررسی رابطه بین ارتباط مطلوب و تعهد سازمانی در سه سازمان در گوآتمالا آلفای کرونباخ 0.76 بدست آمده است.(وارونا،1996،ص11).

در تحقیقی دیگر از کارکنان شرکتهای متوسط با فعالیت در زمینه تجهیزات پزشکی،غذا،کامپیوتر و اسباب بازی در فلوریدای شمالی ضریب آلفای کرونباخ 0.94 اعلام شده است.(آبراهام،1997،ص182).

در تحقیق صورت گرفته با موضوع تعهد سازمانی، دلبستگی شغلی و تعارض نقش در بین معلمان زن و مرد استان اصفهان،آلفای بدست آمده برای مردان0.78 و برای زنان 0.81 و در کل نمونه برابر 0.89 گزارش شده است (عریضی،1382،ص30)

همچنین دربررسی رابطه بین مهارت های ارتباطی مدیران و تعهد سازمانی دبیران این ضریب 0.75 اعلام شده است(مرتضوی و مهربان،1383،ص136)

مقدار آلفای کرونباخ پرسشنامه در این تحقیق برابر7653/0 بدست آمد که مقدار بدست آمده بطور کلی در حد فابل قبول بوده و به میزان زیادی مناسب بودن سئوالات پرسشنامه را برای سنجش متغیرهای تحقیق و همچنین آزمون فرضیات تأیید می‌کند.
روشها ی آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها:

در این تحقیق، جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها و مشاهدات از شیوه‌های توصیف آماری از قبیل جداول توزیع فراوانی، شاخصهای مرکزی مانند میانگین، میانه و مجموع و شاخصهای پراکندگی مانند واریانس، انحراف معیار، برد، مینیمم، ماکزیمم و انحراف استاندارد بهره‌گیری شده است.

در بخش استنباطهای آماری از روش آزمون t برای نمونه‌های مستقل، روش ANOVA و رگرسیون خطی ساده یک متغیره برای بررسی فرضیات تحقیق استفاده گردیده است.

لازم به ذکر است که در تجزیه و تحلیل‌های آماری از نرم‌افزار قدرتمند آماری SPSS و همچنین از Excel استفاده شده است.

پژهش بررسی ارتباط تعهد سازمانی با ویژگیهای شخصی کارکنان دانشگاه تربیت معلم سبزوارمقاله بررسی ارتباط تعهد سازمانی با ویژگیهای شخصی کارکنان دانشگاه تربیت معلم سبزوارارتباط تعهد سازمانی با ویژگیهای شخصی کارکنان دانشگاه تربیت معلم سبزوارتحقیق بررسی ارتباط تعهد سازمانی با ویژگیهای شخصی کارکنان دانشگاه تربیت معلم سبزوار

بررسی مقایسه ای ویژگی های خانوادگی زنان روسپی و زنان غیر روسپی

پژهش بررسی مقایسه ای ویژگی های خانوادگی زنان روسپی و زنان غیر روسپی در 225 صفحه ورد قابل ویرایش

دسته بندی	روانشناسی و علوم تربیتی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	171 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	225

دریافت فایل

فروشنده فایل

کد کاربری 6017

تمام فایل ها

پژهش بررسی مقایسه ای ویژگی های خانوادگی زنان روسپی و زنان غیر روسپی در 225 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده

فصل اول- کلیات

مقدمه.................................................................................................................. 2

بیان مسأله.......................................................................................................... 5

ضرورت و اهمیت تحقیق....................................................................................... 8

اهداف تحقیق....................................................................................................... 10

فصل دوم- ادبیات موضوع

گفتار یکم- خانواده............................................................................................. 12

تعریف خانواده.................................................................................................... 14

اهمیت خانواده..................................................................................................... 16

گفتار دوم - آسیبهای خانواده.............................................................................. 19

اختلاف خانوادگی................................................................................................. 22

خشونت خانوادگی............................................................................................... 24

تجاوز جنسی علیه زنان........................................................................................ 26

تجاوز جنسی علیه کودکان.................................................................................... 29

فقر و انحرافات اجتماعی........................................................................................ 30

طلاق و انحراف.................................................................................................... 36

اثرات اعتیاد والدین بر فرزندان.............................................................................. 42

بزهکاری یکی از افراد خانواده............................................................................... 44

گفتار سوم- روسپیگری...................................................................................... 46

تعریف فحشا و روسپیگری................................................................................... 46

الف) بررسی تاریخچه روسپیگری در ملل ابتدایی.................................................... 48

ب) بررسی تاریخچه روسپیگری در ایران.............................................................. 54

یافته‌هایی از اولین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی ایران در چهارچوب مسأله روسپیگری. 57

گفتار چهارم- مبانی نظری .................................................................................. 61

مقدمه.................................................................................................................. 61

الف) تئوریهای جامعه‌شناسی................................................................................ 63

نظریه کنترل........................................................................................................ 63

هیرشی و نظریه علقه اجتماعی............................................................................... 64

ساترلند و پیوند افتراقی........................................................................................ 68

نی و نظریه روابط خانوادگی................................................................................. 72

تئوری کنترل متعادل ........................................................................................... 76

خانواده و تئوری ارتباطات نسبی........................................................................... 77

ثورن بری و نظریه تکاملی.................................................................................... 80

نظریه یادگیری اجتماعی بندورا............................................................................. 84

نظریه دین و مذهب.............................................................................................. 85

تئوری امیل دورکیم.............................................................................................. 87

نظریه مارکس ...................................................................................................................................... 88

ب) تئوریهای روانشناسی..................................................................................... 89

تئوری سالیوان.................................................................................................... 89

تئوری واکنش به رویدادهای آزاردهنده برکوتیز..................................................... 90

روان‌شناسی فانون (Fanon) .............................................................................. 90

نظریه درماندگی آموخته شده............................................................................... 91

چارچوب نظری تحقیق ...................................................................................................................... 92

مدل نظری تحقیق................................................................................................. 94

مروری بر تحقیقات.............................................................................................. 95

فرضیه های پژوهش ............................................................................................ 104

فصل سوم- روش‌شناسی پژوهش

مقدمه.................................................................................................................. 106

روش تحقیق........................................................................................................ 107

روش جمع‌آوری اطلاعات...................................................................................... 108

جامعه آماری....................................................................................................... 109

روش نمونه‌گیری و تعیین حجم نمونه.................................................................... 110

تعریف مفاهیم تحقیق............................................................................................ 111

سطح سنجش متغیرها.......................................................................................... 117

روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری............................................................................ 119

فصل چهارم – تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- جداول توصیفی........................................................................................................................ 122

4-2- جداول تبیینی و آزمون فرضیات........................................................................................ 133

فصل پنجم – نتایج و پیشنهادات

5-1- نتایج توصیفی........................................................................................................................... 143

5-2- نتایج تبیینی............................................................................................................................... 145

بحث و نتیجه گیری.............................................................................................................................. 162

پیشنهادات.............................................................................................................................................. 167

محدودیت های پژوهش...................................................................................................................... 169

منابع و ماخذ ........................................................................................................................................ 170

پیوست

پرسشنامه




چکیده:

موضوع این پایان نامه بررسی مقایسه ای ویژگیهای خانوادگی زنان روسپی و غیر روسپی شهر تهران است . سئوال اصلی پژوهش این است که : آیا بین زنان روسپی و زنان غیر روسپی از لحاظ ویژگیهای خانوادگی تفاوت وجود دارد؟ با توجه به نقش حیاتی زنان به عنوان مادران و پرورش دهندگان نسل آتی و نقش خانواده های آنان که اولین و پایدارترین نهاد تربیتی و آموزشی است شناخت ویژگیهای خانوادگی می تواند به درک هر چه بهتر این ویژگیها و برنامه ریزی صحیح تر در این راستا بیانجامد . برای دستیابی به پاسخ سئوال و اهداف مورد نظر تحقیق از نظریه های جامعه شناسی و روانشناسی ( نظریه های کنترل ، یادگیری و ... ) بهره گرفتم . با استفاده از این نظریه ها ، هشت فرضیه مطرح گردید که متغیرهای مورد آزمایش بین دو گروه آزمودنی عبارت بودند از : از هم گسیختگی خانوادگی، مصرف مواد مخدر ، سابقه زندان ، کنترل و نظارت والدینی ، خشونت و تعارض در خانواده ، اعتقادات مذهبی و پایگاه اجتماعی .

روش تحقیق علی – مقایسه ای و تکنیک مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته بود . روش نمونه گیری زنان روسپی از نوع نمونه گیری « در دسترس » و شامل زنان روسپی ساکن در زندان اوین تهران ( بند زنان ) تهران و با حجم نمونه 100 نفر بود. روش نمونه گیری زنان غیر روسپی از نوع نمونه گیری « سهمیه ای » و با حجم نمونه 100 نفر بود . تجزیه و تحلیل داده ها با برنامه spss 13 و با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی ، میانگین ) استنباطی (X2 . U مان – ویتنی ) و ضریب فای و V کرامر انجام شد . یافته های تحقیق نشان داد که بین دو گروه آزمودنی در تمامی متغیرهای مورد آزمایش تفاوت معنا دار آماری وجود دارد .




مقدمه

مطالعه سیر تاریخی فحشا[1]، نشانگر آن است که این پدیده، از کهن‌ترین انحرافات بشری است و از دیر باز به عنوان یک واقعیت اجتماعی وجود داشته است. با این حال، تحقیقات علمی اندکی روی آن صورت گرفته است. طبق نظر ابینگهاوس(1909)، روسپیگری گذشته‌ای طولانی، اما تاریخچه کوتاهی دارد. بخشی از این امر به مشکلات جمع‌آوری اطلاعات علمی و قابل تعمیم از نمونه‌های مورد مطالعه روسپیان مربوط نمی‌شود. از این رو، فقدان تحقیقات دقیق و علمی موجب رواج اطلاعات غلط در مورد زمینه، طبیعت و علل روسپیگری می‌گردد (پوتریت و دیگران، 1998 : 164 به نقل از طباطبایی).

طبق تعریف، زن ویژه یا روسپی یا فاحشه، زنی (یا به ندرت مردی) است که مخارج زندگی خود را به طور کلی یا جزئی از طریق تسلیم جسم خویش به دیکران (با انگیزه‌های جنسی) تأمین می‌کند. بعلاوه این نوع روابط جنسی بدون محبت و موقتی است و اگر رابطه عاطفی در این کار دخالت داشته باشد، فحشا نام نخواهد داشت. این اصطلاح، تنها به کسانی اطلاق نمی‌شود که تمام عمر به فحشا اشتغال دارند، بلکه هر زن یا مردی که در ضمن اشتغال به کارهای دیگر، گاه‌گاهی با دریافت پول به ایجاد رابطه جنسی بادیگران اقدام کند، نیز (طی مدتی که به این رفتار می‌پردازد)، روسپی نامیده می‌شود (فارلی و دیگران، 1998 : ص94).

سنت آگوستین، پرچمدار اخلاقیات مسیحیت در غرب، نگرشی دوسوگرانه به فحشا و زنان ویژه داشته است. به نظر وی، هیچ چیزی پست‌تر و شرم‌آورتر از فحشا و مفاسد مشابه آن نیست. در عین حال، وی در جای دیگر بیان می‌کند که گاهی فحشا در جوامع، یک ضرورت بوده است. او اظهار داشته است که اگر فحشا از جامعه بر چیده شود، به هر حال جامعه با مفاسد دیگر آلوده خواهد شد و الگوهایی از روابط جنسی پدید خواهد آمد که به جامعه آسیب خواهد رساند. علی‌رغم این بیان آگوستین و با وجود اینکه در مقاطعی از تاریخ، فحشا به صورت رسمی و مشروع وجود داشته و حتی گاهی رنگ مذهبی نیز به خود گرفته است، در اکثر جوامع و در طول تاریخ، روسپیگری تقبیح و محکوم شده است(بولوگ و بولوگ، 1996 : 164 به نقل از طباطبایی).

روانشناسان علت بروز این پدیده را علل روانی از جمله گرایش به تنوع‌طلبی و ضعف هویت اخلاقی می‌دانند و همچنین اختلال در هویت در آن دخالت دارد و در برخی از افراد این گروه، اختلالات شخصیتی (به ویژه اختلال شخصیت ضد اجتماعی و مرزی) نمود بیشتری دارد (بهبودی،‌1378 : ص102).

از نظر جامعه‌شناسان و مددکاران اجتماعی، علت فحشا صرفاً به پدیده‌های روانی محدود نمی‌شود؛ بلکه علت بروز این پدیده را به فقر و گرسنگی، چگونگی تعلیم و تربیت فرد در خانواده، بیکاری، نوسان شرایط اقتصادی، مهاجرت و شهرگرایی، بی‌سوادی و ناآگاهی، اعتیاد به مواد مخدر، طلاق و کشمکش خانواده و انحراف والدین نسبت می‌دهند. به عنوان مثال هادرمن[2] (1977) می‌گوید : به دلیل محدودیتهای مالی و اقتصادی ممکن است برخی زنان به نشانه مقاومت و یا پاسخ به فقر، به فحشا روی آورند. به عبارت دیگر، گاهی فحشا یک استراتژی فعال در مواجهه با فقر است؛ چرا که در دنیایی که مردان نسبت به زنان از هر حیث از حقوق بیشتری برخوردارند، شاید فحشا تنها راهی باشد که بیشتر زنان فاقد حامی (شوهر، پدر یا برادر) را قادر به ادامه حیات می‌سازد (هادرمن، به نقل از بارکر و مویزلک، 1994). اکثر این زنان، فاقد تحصیلات و مهارتهایی هستند که بتوانند موفقیت آنها را در دستیابی به شغل مناسب تضمین کند. بیشتر آنها یا بی‌سوادند و یا تحصیلات بسیار اندکی دارند. مهارت کم، تحصیلات اندک، نداشتن حامی که آنها را از حیث اقتصادی و امنیتی محافظت نماید و همچنین امکانات محدود برای اشتغال، اثر منفی روی زنان جوان دارد و وجود همین شرایط منفی، احتمال سوق یافتن آنها را به سمت انحرافاتی از قبیل فحشا و مصرف مواد افزایش می‌دهد (بارکر و مویزیک، 1994 : 165 به نقل از طباطبایی).

با نگاهی مددکارانه به آسیب‌های اجتماعی قرن بیست و یکم که دیدگاهی مرکب از علم جامعه‌شناسی و روانشناسی است متوجه می‌شویم که توسعه زندگی شهری، گسترش بی‌رویه مهاجرت از روستا به شهرهای بزرگ، افزایش حاشیه‌نشینی، بیکاری، ‌فراوانی مشکلات اقتصادی- اجتماعی و جوان بودن درصد بالایی از افراد جامعه ایران باعث افزایش کمی و کیفی آسیب‌های اجتماعی شده و زمینه مناسبی برای ابتلاء به انواع آسیب‌ها مخصوصاً برای قشرهای نوجوان و جوان فراهم گردیده است که از جمله این آسیب‌ها می‌توان به پدیده فحشا و روسپیگری اشاره کرد.

با عنایت به اهمیت حیاتی و نقش تعیین کننده سلامت جسمانی و روانی نوجوانان و جوانان جامعه در تأمین بقاء و آینده مملکت بویژه به دلیل نقشی که در تربیت و پرورش کودکان نسل آینده خواهند داشت بی‌توجهی به آنان باعث سست شدن بنیان خانواده در نسل‌های آتی خواهد شد. آثار نامطلوبی که توأمان با این مسأله روی می‌دهد (اشاعه بیماریهای مقاربتی (از جمله ایدز...) از هم پاشیدگی کانون خانواده، تشکیل خانه‌های فساد و فریب سایر زنان و دختران، خودکشی، توزیع مواد مخدر، اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی، زشت شدن چهره عمومی شهر و ...) می‌تواند هزینه‌های مالی، خانوادگی، فرهنگی واجتماعی هنگفتی را برای جامعه داشته باشد.

از این رو، با توجه به پیامدهای ناگوار این پدیده در بهداشت روانی فردی و اجتماعی، هدف از مطالعه تعدادی از زنان ویژه، روشن شدن برخی از زوایای کیفیت خانوادگی این قربانیان است. دلیل مقایسه عوامل خانوادگی این گروه با گروه زنان عادی آن است که تا وقتی ‌که مبنایی برای مقایسه ویژگیهای یک گروه وجود نداشته باشد قادر به تبیین تأثیر این ویژگیها بر روی گروه مورد نظر نخواهیم بود. اگر بتوانیم داده‌های گروه آزمایش را با داده‌های گروه کنترل (که نسبتاً همتا با گروه آزمایشی است) مقایسه کنیم کمک بزرگی به درک معنای تفاوت متغیرهای مورد آزمایش می‌شود. امید که با شناخت هر چه بهتر ویژگیهای فوق‌الذکر بتوان برنامه‌های پیشگیرانه مفیدی را در این زمینه مطرح و به اجرا گذارد.

موضوع پژوهش حاضر که به بررسی مقایسه‌ای ویژگیهای خانوادگی زنان روسپی (ندامتگاه زنان سازمان زندانها در تهران) و زنان غیر روسپی (سطح تهران) می‌پردازد، از منظر تئوریهای روانشناسی و جامعه‌شناسی به این مسأله پرداخته و سعی در شناسایی هر چه بهتر این خصوصیات دارد.


بیان مسأله

خانواده نخستین گروهی است که به صورت طبیعی وجود داشته و جامعه بر آن بنا شده است. چگونگی و کیفیت روابط در خانواده در تحقق وظایف خویش، شاخص مناسبی جهت ارزیابی کیفیت ارتباطی جامعه می‌باشد، هر چه خانواده دارای روابط خوب و سالمتری باشد به همان نسبت ثبات و سلامت جامعه بیشتر تأمین شده است. بر عکس هر چه خانواده از وضعیت بدتر و آشفته‌تری برخوردار باشد به همان نسبت سلامت جامعه بیشتر تهدید شده است. زیرا اختلال در کارکرد ارتباطی خانواده نشانه اختلال در منظومه خانواده است که خانواده را به سمت فروپاشی سوق می‌دهد (پیکرستان ، 1380 : 5). فروید می‌گوید بیشترین افراد ناسازگار و مسأله‌دار، وابسته به خانواده‌های آسیب دیده هستند و افرادی که مربوط به خانواده‌های پر کشمکش می‌باشند به سبب عدم برخورداری از آرامش روانی و عدم تمرکز و آشفتگی بیشتر در معرض رفتار ناسازگارانه و کجروانه قرار دارند (مرکز آموزش سازمان زندانها، 1374 : 95). در این میان روسپیگری زن به عنوان عضوی از مهمترین نهاد اجتماعی خود نمود بارزی از عمیق‌ترین اختلالات کارکردی در ساختار خانواده است.

روسپیگری اگر چه در نگاه اول پدیده‌ای فردی به نظر می‌رسد اما با توجه به پیامدهای سوء آن که در نظم جامعه اختلال و آشفتگی ایجاد می‌کند و منشاء بسیاری از رفتارهای ضد اجتماعی و بزهکارانه همچون اعتیاد به مواد مخدر، مشروبات الکلی، اشاعه بیماریهای مقاربتی (از جمله ایدز...) از هم پاشیدگی کانون خانواده، خودکشی، توزیع مواد مخدر، سرقت، جیب‌بری، تشکیل خانه‌های فساد و فریب سایر زنان و دختران است. جا دارد که علیرغم معلول بودن این پدیده از آن به عنوان علت آغازین بسیاری از آسیب‌های دیگر یاد کنیم.

زنان روسپی به خاطر شرایط خاص خود مورد انواع سوء استفاده و آزاد قرار می‌گیرند و در نتیجه زمینه را برای پیدایش و افزایش باندهای جنایتکاری که این زنان را مورد استثمار و بهره‌کشی قرار می‌دهد فراهم می‌سازند. این پدیده سبب می‌شود که سطح جرم و جنایت در جامعه افزایش یابد. در نتیجه امنیت و سلامت اجتماعی به مخاطره افتد.

تحقیقات زیاد نشان می‌دهد که روسپیگری نتیجه روابط ناسالم و بسیار خشن در خانه و خانواده بوده و بازده آن نیز دامنگیر خانواده‌ها می شود و نیز جامعه بزرگتر را دچار آسیب و اختلال می‌سازد.

آمار دقیقی از تعداد روسپیان در ایران وجود ندارد. با این وجود آمارهای ارائه شده از سوی مسئولین نشان می‌دهد که تعداد زنان روسپی هر ساله رو به افزایش است. در خرداد ماه سال 1381 از 5789 نفر زندانی زن 1258 نفر آنها به جرم اعمال منافی عفت و عمومی و عمدتاً برای جرائم روسپیگری زندانی شده‌اند (دفتر آمار و رایانه سازمان زندانها ، تیر 1381) و نیز با عنایت به اینکه امروزه اخبار تکان‌دهنده‌ای از وضعیت این زنان و سرگذشت دردناک آنها در اینترنت و رسانه‌های بین‌المللی درج می‌شود. مبین این واقعیت تلخ است که این آسیب‌های اجتماعی به طور نگران‌کننده‌ای، رو به فزونی است. همچنین صادرات و قاچاق دختران ایرانی به کشورهای حاشیه خلیج فارس به وسیله باندهای فساد و یا شنیدن خبر روسپیگری دختران ایرانی در ترکیه به راستی دل هر ایرانی را به درد می‌آورد.

سن متوسط ورود به حرفه روسپیگری سیزده سالگی است. بیشترین دختران سیزده و چهارده ساله به اجبار و زور به روسپیگری کشیده شده‌اند. سایر این زنان، همسران سنتی بدون مهارتهای شغلی و حرفه‌ای هستند که یا فرار کرده‌اند یا شوهر سوء استفاده‌گر آنها را ترک کرده است و آنها برای حمایت از خود و فرزندانشان به این کار کشیده شده‌اند (گاماچ ، رنیس و اولیناگیپ 1990 : 267 به نقل از ملیسا فارلی ). سن ورود به روسپیگری در حال کاهش است. برای مثال چطور می‌توانیم حتی واژه‌ای را به عنوان "روسپیگری نوجوانی" تصور کنیم، وقتی که سن رضایت برای فعالیت جنسی قانونی دائماً در حال کاهش است! مثل کشورهایی چون هلند و فیلیپین (کاتلن ماهونی ، 1995 : 267 به نقل از ملیسا فارلی).

انحرافات اجتماعی، به ویژه انحرافات زنان، سلامت و امنیت روانی- اجتماعی و حتی سیاسی و اقتصادی جامعه را تهدید می‌کند. از این رو جامعه برای بقا و پایداری خود بایست تدابیر مناسبی جهت جلوگیری از انحرافات زنان بزهکار و اقداماتی جهت بازپروری آنها اتخاذ نماید. و این امر جز از طریق شناخت دقیق عوامل زمینه‌ساز وتشدید کننده گرایش به انحرافات امکان‌پذیر نیست. به اعتقاد اکثر روانشناسان و جامعه‌شناسان ریشه اصلی آسیب‌های اجتماعی و از جمله آنها "روسپیگری" درخانواده است. زیرا خانواده به عنوان کوچکترین اجتماع بشری ساختاری دارد که عناصر درون آن به شدت به هم وابسته‌اند و اگر در این سیستم مشکل ایجاد شود کل سیستم را دگرگون خواهد ساخت بنابراین همیشه سازگاری و تفاهم بین همه اعضاء ضروری است. از این رو بررسی عوامل خانوادگی مؤثر بر روسپیگری زنان به عنوان یکی از مسائل ضروری جامعه، مسأله اصلی پژوهش حاضر است. به عبارت دیگر، مسأله پژوهش حاضر این است که : چه عواملی مرتبط با خانواده موجب روسپیگری زنان می‌شود؟

ضرورت و اهمیت تحقیق

خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی اساس تشکیل جامعه و حفظ عواطف انسانی است، یکی از عوامل مؤثر در رفتار فرد خانواده می‌باشد. در یک خانواده شکل کار و طرز ارتباطی اعضای خانواده به گونه‌ای است که محیط خانواده را برای تأمین احتیاجات اساسی اعضا چه در زمینه جسمانی و چه روانی مساعد می‌سازد، اساساً یکی از کارکردهای خانواده اجتماعی کردن طفل و تعلیم و تربیت وی می‌باشد و هر گونه نارسایی در کارکرد خانواده تأثیرات نامطلوبی در بهنجار نمودن فرزندان می‌گذارد. در زمانی که فروپاشی خانواده به عنوان نهاد اولیه و پایدار تربیت روز به روز افزایش می‌یابد و طبق پیش‌بینی‌های انجام شده از جانب سازمان بهداشت جهانی احتمال داده می‌شود که در طلیعه هزاره سوم پنجاه درصد از کودکان در خانواده‌هایی تک والد و بی‌سرپرست به سر می‌برند و نرخ طلاق هفت برابر افزایش می‌یابد و در زمانی که شیوع اختلالات و ناهنجاری‌های روانی و رفتاری از نظر همه‌گیرشناسی روز به روز فزونی می‌یابد در چنین زمانی تنها کلید حل این بحران اصلاح خانواده و تربیت و بازگشت به کانون خانواده می‌باشد (کریمی، 1375 : 23).

تحقیقات زیادی گویای این واقعیت است که در پس بسیاری از انحرافات رفتاری از جمله پدیده روسپیگری به عنوان یک انحراف جنسی، کانون خانواده متلاشی است لذا خانواده باید هر چه بیشتر مورد توجه قرار گرفته و تلاش شود تا از بروز مشکلات در خانواده جلوگیری به عمل آید.

روسپیگری به عنوان یک پدیده اجتماعی معلول تعاملهای ناسازگار بین اعضای خانواده است. پیامدهای سوء روسپیگری نه تنها بر پیکر جامعه بلکه برخانواده و تمام کسانی که به نوعی با خانواده در ارتباط می‌باشند اثر منفی می‌گذارد. یافته‌های متعدد نشان داده است که در جوامع مختلف آمار روسپیگری به ویژه در چند سال اخیر در حال افزایش است. در کشور ما فقط در سال 1381 از تعداد 5789 نفر زندانی زن 1258 (یعنی حدود 20 درصد) نفر آنها به جرم اعمال منافی عفت و عمومی عمدتاً برای جرائم روسپیگری زندانی شده‌اند. از آنجایی که طیف عظیمی از جامعه ما را قشر جوان تشکیل می‌دهد پرداختن به مسائل و مشکلات مربوط به این قشر تأثیر زیادی در باروری و شکوفایی نسل آینده جامعه خواهد داشت.

اکثر تحقیقات در خصوص روسپیان منابع خارجی می‌باشد و پژوهشها و مطالعاتی که در داخل کشور در زمینه پدیده روسپیگری انجام شده است بیشتر به سبب‌شناسی این معضل پرداخته‌اند و کم به رابطه درون خانوادگی و محیط خانواده که کانون رشد و پرورش انسان است پرداخته می‌شود. لذا در این پژوهش سعی شده از زاویه‌ای دیگر به پدیده روسپیگری نگریسته و عوامل خانوادگی از یک منظر ارتباطی و تعاملی مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است و نکته قابل توجه اینکه عوامل خانوادگی از دیدگاه زنان روسپی و غیر روسپی سنجیده می‌شود که در جای خود حائز اهمیت می‌باشد. اصولاً برای پیشگیری از فروپاشی شناسایی عوامل مؤثر بر کارکرد خانواده نقش مهمی در تدوین برنامه‌ها و سیاستها برای پیشگیری از افزایش پدیده روسپیگری خواهد داشت.



خشونت خانوادگی

خشونت در محیط‌‌‌های خانوادگی نیز اساساٌ یک قلمرو مردانه است. می‌توانیم خشونت خانوادگی را تجاوز فیزیکی که توسط یک عضو خانواده علیه عضو یا اعضای دیگر صورت می‌گیرد، تعریف کنیم. دومین نوع خشونت معمول درخانواده، خشونت توسط شوهران علیه زنان است، اما زنان نیز ممکن است مرتکب خشونت فیزیکی در خانواده شوند، خشونتی که علیه کودکان خردسال و شوهران صورت می‌گیرد ( گیدنز آنتونی،1373، ص 438).

ممکن است برخی افراد تعجب کنند، اما این واقعیت دارد که بیشتر خشونت ما در خانواده روی می‌دهد. به عنوان مثال آمریکائیان چنان در معرض خشونت‌‌های اعضاء خانوادة خود قرار دارند که خانواده را پس از پلیس و ارتش خشن ترین نهاد اجتماعی نامبرده ‌‌‌‌اند (جلز و اشتراپی،1988 : 146 به نقل از گیدنز).

در انگلستان از هر چهارقتل یک قتل توسط یکی از اعضای خانواده علیه دیگری صورت می‌‌گیرد ( گیدنز،آنتونی ،1376 :435) براساس آمار در آمریکا، فقط در سال 1993، حداقل روزی سه کودک از بی توجهی و آزار خانوادة خود مرده‌اند، خشونت عامل 22 درصد طلاق‌ها در طبقه متوسط جامعه بوده است. مخارج درمان زخم‌های ناشی از خشونت خانوادگی بین سه تا پنج میلیار دلار در سال است و همه ساله بیش از یک میلیون کودک شاهد طلاق والدین خود هستند( مونی و دیگر ان1997 ،63). اعمال خشونت در خانواده ، با عواملی مانند سطح در آمد، میزان سواد و چگونگی تقسیم نقش در خانواده رابطه مشخصی ندارد و بدون توجه به عوامل فوق، در میان همه خانواده‌ها، چه قشر پایین چه متوسط و چه بالا وجود دارد (اعزازی،1380 : ص200).

این نوع خشونت ها ممکن است به اشکال (1) آزار کلامی مانند ایراد گرفتن، تهدید کردن و گذاشتن اسم روی افراد ،(2) آزار غیر کلامی نمادین مانند در کردن چیزی یا از بین بردن و شکستن اشیاء وابزار، پاره کردن عکس‌ها و صحبت نکردن یا جواب کسی را ندادن (اشتراس وسوئیت،1992، به نقل از گیدنز) ، (3) بی توجهی مانند کوتاهی در تأمین مراقبت، غذا، بهداشت و فضای سالم (4) آزار جنسی مانند تجاوز، بروز کند (مونی و دیگران، 1997 : 121 به نقل از گیدنز). تجربه خشونت در دوران طفولیت، خطر بروز رفتار خشونت در مراحل بعدی زندگی را تا 20 برابر افزایش می‌دهد.

البته باید متذکر شد که بسیاری از کودکان آزار دیده به خشونت روی نمی‌آورند. نگرشهای مربوط به خشونت در سالهای اولیه زندگی بویژه در چهار چوب روابط خانوادگی شکل می‌گیرد و بیشتر عوامل خطر شناخته شده خشونت همان عوامل هستند که در بروز بزه‌کاری نقش دارند. بسیاری از بزهکاری نوجوانان ریشه در مراحل اولیه رشد و تربیت خانوادگی در دوران کودکی آنان دارد. وگستاخی مفرط و خود خواهی لجوجانه و عصیان وقانون شکنی دوران جوانی و بزرگسالی به تنفر و کینه‌ای که در دوران خردسالی کسب کرده‌اند بستگی دارد.

وجود فشارهای روانی و اختلالات عاطفی در درون خانواده می‌تواند کودک را وادار به فرار از کانون خانواده نماید و تردیدی نیست که در بسیاری موارد، ناکامیها و محرومیتهای کودکان در ارضای نیازهای اساسی، از علل بزهکاری آنهاست (آقا بیکلوئی و همکاران،1380 :6) .

اعمال خشونت در خانواده، نقض آشکار قوانین است و مشکلات بیشماری برای افراد قربانی به صورت فردی- اجتماعی بوجود می‌آورد. زیرا بسیاری از مشکلات رفتاری در جامعه، از شرایط زندگی خانوادگی ناشی می‌شود(اعزاری،‌1380: 204).


تجاوز جنسی علیه زنان

ارزیابی میزان تجاوز جنسی با هر دقتی بسیار دشوار است. تنها نسبت اندکی از تجاوزات جنسی عملاً به اطلاع پلیس می‌رسد و در آمارها گزارش می‌شود رقم واقعی ممکن است تا پنج برابر آنچه آمار رسمی نشان می‌دهند باشد. هر چند که برآوردها تا اندازه زیادی فرق می‌کنند. یک بررسی درباره 1236 زن در لندن آشکار ساخت که از هر شش تن یک تن مورد تجاوز قرار گرفته بودند، از هر پنج تن بقیه یک تن توانسته بود با مبارزه مانع اقدام به تجاوز شود، و نیمی از تجاوزات جنسی یا در خانه خود زن یا در خانه تجاوز کننده رخ داده بود (هال[3]، 1985 : 147 به نقل از گیدنز).

اکثریت زنانی که مورد تجاوز قرار می‌گیرند یا می‌خواهند این واقعه را از ذهن خود بیرون کنند و یا مایل به شرکت در آنچه که می‌تواند یک فرایند اهانت‌آمیز معاینه پزشکی، بازجویی پلیس و رسیدگی در دادگاه باشد نیستند. فرایند قانونی اغلب مدت زیادی طول می‌کشد یا ممکن است قبل از اینکه دادگاه رأی بدهد هجده ماه از وقوع حادثه گذشته باشد.

محاکمه نیز می‌تواند نگران‌کننده باشد. جریان دادگاه علنی است و قربانی باید با متهم روبه‌رو شود. مردان معمولاً فقط بر اساس شهادت قربانی محکوم نمی‌شوند. بنابراین باید مدارک تأیید کننده از دیگران کسب شود. مدارک مربوط به اثبات دخول، هویت تجاوز کننده و این واقعیت که عمل بدون رضایت زن رخ داده است هم می‌بایست فراهم گردد.

چنانچه جرم در کوچه یا خیابان تاریکی به وقوع پیوسته باشد، ممکن است مدارک مؤید هویت حمله کننده به سختی به دست آید. شاید تصور شود زنی که به تنهایی در شب قدم می‌زند می‌خواهد توجه مردان را جلب کند. هرگاه که تجاوز جنسی رخ دهد، ممکن است از زن درباره تاریخچه روابط جنسی قبلی‌اش پرسش شود، در صورتی که روابط جنسی گذشته مرد به همین طریق به مسأله مربوط دانسته نمی‌شود. در واقع، محکومیتهای قبلی به علت تجاوز جنسی یا حمله از سوی متهم نمی‌تواند در موارد تجاوز جنسی ذکر شود (گیدنز، 1278 :201).

بیشتر تجاوزات جنسی به طور خود به خودی اتفاق نمی‌افتند، بلکه حداقل تا اندازه‌ای از پیش برنامه‌ریزی شده اند (امیر[4] 1971 : 203 و کلارک و لویس[5] 1977 : 206 به نقل از گیدنز). تجاوز جنسی آشکارا با قدرت، سلطه و نیرومندی مردانگی مرتبط است و اکثراً نتیجه میل جنسی لبریز شونده نیست، بلکه نتیجه پیوندهای میان تمایل جنسی و احساس قدرت و برتری است، به نظر می‌رسد ارتباط چندانی میان شهوت و تجاوز جنسی وجود ندارد. نسبت قابل توجهی از تجاوزگران جنسی در واقع تنها هنگامی می‌توانند از نظر جنسی تحریک شوند که قربانی را دچار وحشت و خفت کرده باشند، عمل جنسی خود اهمیت کمتری دارد تا خوار کردن زن (استریک[6]، 1987 : 276 به نقل از گیدنز).

تجاوز جنسی تنها یک حمله فیزیکی نبوده بلکه حمله و تجاوز به تمامیت فرد و شأن انسانی است. همان‌گونه که یکی از نویسندگان گفته است، تجاوز جنسی ، ارتکاب تجاوزی است که در آن حق خود مختاری قربانی[7] از او سلب می‌شود. اعمال خشونتی است که، اگر عملاً‌ کتک زدن و قتل را به دنبال نداشته باشد، با وجود این تهدید مرگ را به همراه دارد (گیفین[8]، 1978 : 342 به نقل از گیدنز).

سوزان براون میلر با تأکید بر ارتباط نزدیک میان تجاوز جنسی و تمایلات جنسی عادی مردانه، استدلال کرده است که تجاوز جنسی جزئی از یک نظام تهدید مردانه است که همه زنان را در ترس و وحشت نگاه می‌دارد.

زنانی که مورد تجاوز واقع گردیده‌اند دچار اضطراباتی می‌شوند که به این ترتیب برانگیخته می‌شوند، و لازم است در جنبه‌های هر روزه زندگی خیلی بیشتر از مردان محتاط باشند (براون میلر[9]، 1975 : 202 به نقل از گیدنز).

عدم وجود اطلاعات و آمارهای کافی در زمینه تجاوز جنسی به چندین دلیل می‌تواند باشد که عبارتند از :

آزادی جنسی، شکستن باورهای فرهنگی و آشفتگی در اینکه چه چیزی خوب و یا بد است (بیشتر در جامعه امریکا). یا اینکه چه نوع رابطه‌ای، تجاوز جنسی است و چه عملی نیست، خجالت کشیدن فرد مورد تجاوز قرار گرفته، مجرم تلقی شدن او، شرم و حیا، عدم تمایل به حضور در جمع و ارائه ماجرا، انگشت نما شدن در محل کار، خانه، جامعه، اعتقاد به اینکه چیزی اتفاق نیفتاده است و یک حادثه ساده بوده است.

در اینکه در صورت بیان ماجرا مورد تجاوز بعدی افزایش یابد (حداقل از طرف دوستان و اعضای فامیل)، احتمال اینکه باید مورد بازخواست قرار گیرد، احتمال آنکه ضرورت داشته باشد تا در بیمارستان بستری شود، جلوگیری از ارائه مطلب و ثبت شدن در پرونده پزشکی و ارائه آن در زمانهای نامناسب، منحرف تلقی شدن و پیگیری پلیس و گرفتاریهای آن از عوامل عدم مراجعه فرد آسیب دیده به مراجع قانونی است.

این عوامل موجب شده‌اند تا آمار به اندازه واقعی ارائه نشوند، و آنچه وجود دارد در حد خیلی استثنایی بوده که فرد گزارش‌دهنده اجبار به گزارش داشته است (آزاد ارمکی و بهار، 1377 : 217).


تجاوز جنسی علیه کودکان

تجاوز جنسی نسبت به کودکان پدیده‌ای گسترده است و بیشتر در زمینه خانواده رخ می‌دهد. ساده‌ترین تعریف تجاوز جنسی عبارت است از انجام دادن اعمال جنسی توسط بزرگسالان با کودکان زیر سن رضایت (شانزده سال در انگلستان) زنای با محارم به روابط جنسی میان خویشان نزدیک اطلاق می‌شود. هر زنایی تجاوز جنسی نیست. برای مثال، آمیزش جنسی میان برادر و خواهر زناست، اما تعریف تجاوز بر آن تطبیق نمی‌کند. در تجاوز جنسی،‌ یک فرد بزرگسال اساساً از طفل یا کودک برای مقاصد جنسی سوء استفاده می‌کند (انو[10]، 1986 : 201 به نقل از گیدنز). معمول‌ترین شکل زنای با محارم شکلی است که در عین حال تجاوز جنسی نیز هست- یعنی روابط ناکارانه میان پدران و دختران جوان. زنای با محارم، و تجاوز جنسی نسبت به کودکان به طور کلی، پدیده‌هایی هستند که تنها در طول ده یا بیست سال گذشته کشف شده‌اند؛ بدیهی است که از دیرباز می‌دانستند که این گونه اعمال جنسی گاهی اتفاق می‌افتند ولی اکثر محققان اجتماعی گمان می‌کردند که تابوهای شدیدی که علیه این رفتار وجود دارد باعث می‌شود که گسترده نباشد.

اما چنین نیست. تجاوز جنسی نسبت به کودکان به گونه ناراحت‌کننده‌ای متداول است. این عمل احتمالاً بیشتر در میان خانواده‌های طبقه کارگر یافت می‌شود، اما در تمام سطوح سلسله مراتب اجتماعی وجود دارد. آماری که به سیستم گردآوری داده‌های سرتاسری در امریکا گزارش شده است افزایش به میزان 600 درصد در موارد گزارش شده تجاوز جنسی نسبت به کودکان بین سالهای 1976 و 1982 را مشخص کرده است (فینکِلهر[11]، 1984 : 104 به نقل از گیدنز).

پیشنهادات

از آنجائیکه روسپی شدن زنان این تحقیق نه به خاطر کشش و جاذبه های محیطی ، بلکه به خاطر محدودیت ها و دافعه های درون خانواده است به نظر می رسد توجه به ساختار خانواده ( از بعد سیاست گزاریهای رفاهی و آموزشی ) حفظ ، تعدیل و اصلاح کارکرد و الگوهای تعاملی آن در مقایسه با اقدام فردی و نگهداری این زنان در مراکز خاص از اولویت بیشتری برخوردار باشد .

زنان روسپی انسانند و باید از حقوق انسانی که جامعه برای نوع بشر قائل است برخوردار باشند و چون انسانند و رفتارهایشان اکتسابی بوده پس قابل اصلاح نیز هستند و حق دارند از کلیه امکاناتی که جامعه میتواند در اختیار انان قرار دهد برخوردار باشند . زنان روسپی با توجه به شرایط شان نیاز بیشتری به حمایت و نظارت دارند . زندگی خیابانی ، تجاوز جنسی ، اذیت و آزار ، بارداری در سنین پاینی حتک حرمت و بی پناهی شرایطی هستند که وجه مشترک همه زنان روسپی است .

به رغم تاکید قانون اساسی ( اصل دهم) بر اصل بنیادین خانواده و اینکه همه قوانین و مقررات و برنامه ریزیهای مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد به نظر می رسد آنچنان که باید اقدام حمایتی از خانواده صورت نگرفته است .

بسیاری از زنان و مردان به واسطه نا آگاهی و بدون داشتن تامین اجتماعی به رغم فقر فزاینده و مشکلات مادی و معنوی ، فرزندانی بوجود می آورند که نه توانایی آموزش و تربیت آنان را دارند و نه قدرت پاسخگویی به توقعات و انتظارات آنان را ، به خصوص در خانواده های پر جمعیت و غالباً فقیر به واسطه گرفتاری والدین و عدم درک از خواسته های فرزندانشان دچار تعارضات و مشکلاتی می شوند که دوستی با افراد ناباب ، ترک منزل بدون اجازه والدین ، داشتن تجربه جنسی بر چسب خوردن و در نهایت ورود به وادی روسپیگری از جمله آنهاست برای اینکه بتوانیم امکان ادامه روسپیگری این زنان را به حداقل برسانیم لازم است برخی مداخلات برای این زنان و خانواده های آنان انجام گیرد که عبارتند از :

1- فراهم آوردن زمینه ای جهت بیان احساسات دردناک و ترس هایی که در رابطه با تجارب آزار و اذیت در منزل و بیرون داشته اند .

2- تهیه و تکمیل تاریخچه ای از رفتارهای ضد اجتماعی زنان روسپی اعم از فعالیت های غیر قانون قبل از گرایش به روسپیگری و نیز فعالیت هایی که به دلیل شرایط حاد و آسیب زایی پس از روسپیگری انجام داده اند .

3- آموزش و تاکید روی پیامدهای منفی و خطرناک برای زنان روسپی در صورت ادامه رفتارشان

4- ارائه اطلاعات به زنان روسپی در خصوص مراحل موثر و کارامد فرایند حل مساله ( نظیر تشخیص مشکل ، فکر کردن درباره راه حل های موجود ، ارزیابی جنبه های مثبت و منفی هر کدام از راه حل ها و انتخاب بهترین راه )

5- فراهم آوردن امکان دستیابی آسان و سریع خانواده ها به مشاور و درمانگر

6- ایجاد مراکزی برای کمک رسانی به زنان روسپی از لحاظ پزشکی و مشاوره برای بازگشت به خانواده بوسیله مدد کاران اجتماعی.


محدودیت پژوهش:

از آغاز تا پایان هر کار پژوهشی طبیعی است که محدودیت هایی متوجه پژوهشگر شود . محدودیت ها ممکن است به خاطر آیین نامه های داخلی سازمانها یا بخش نامه هایی که به صورت کلی به آنها ابلاغ می شود و قرار است بخشی از پایان نامه در آنجا انجام شود و یا به خاطر نوع پژوهش و در موارد نیز محدودیت زمانی و در دسترس نبودن برخی منابع علمی و انسانی مورد نیاز در پژوهش و یا خود داری آزمودنیهای حجم نمونه از شرکت در فرایند پژوهش باشد .

پژوهش حاضر نیز از این محدودیت ها مستثنی نبوده و از جمله آنها می توان به فرایند طولانی مدت کارهای اداری در سازمان زندانها اشاره کرد

از دیگر محدودیت های پژوهش حاضر عدم دستیابی به منابع اصلی first Refernece بود که در برخی از کتابهای ترجمه شده و پایان نامه ها به آنها اشاره شده بود. از این رو مجبور شده که در متن پژوهش حاضر از آنها با عنوان به نقل از یاد کنم هر چند می دانم که این کار تا حدودی از ارزش کار پژوهشی می کاهد .

پایان نامه بررسی مقایسه ای ویژگی های خانوادگی زنان روسپی و زنان غیر روسپیمقاله بررسی مقایسه ای ویژگی های خانوادگی زنان روسپی و زنان غیر روسپیپژهش بررسی مقایسه ای ویژگی های خانوادگی زنان روسپی و زنان غیر روسپیتحقیق بررسی مقایسه ای ویژگی های خانوادگی زنان روسپی و زنان غیر روسپیدانلود پژهش بررسی مقایسه ای ویژگی های خانوادگی زنان روسپی

بررسی رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهرستان بیجار

پژهش بررسی رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهرستان بیجار در 50 صفحه ورد قابل ویرایش

دسته بندی	روانشناسی و علوم تربیتی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	126 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	50

دریافت فایل

فروشنده فایل

کد کاربری 6017

تمام فایل ها

پژهش بررسی رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهرستان بیجار در 50 صفحه ورد قابل ویرایش

چکیده

این تحقیق به منظور بررسی رابطه بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دورة دبیرستان شهرستان بیجار صورت گرفته است.

جامعة آماری، دانش‌آموزان دوره دبیرستان شهرستان بیجار که جمعاً 610 نفر دانش‌آموزاعم از دختر و پسر را شامل می‌شود، می‌باشد.

40 نفر به عنوان نمونه آماری از بین این دانش‌آموزان به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شد که 20 نفر پسر و 20 نفر دختر می‌باشد.

آزمون ارزیابی عزت نفس آنها، پرسشنامه 58 سؤالی عزت نفس کوپر اسمیت و نمره معدل ترم قبل بیانگر نمره پیشرفت تحصیلی آنهاست.

هدف از تحقیق حاضر آزمودن این فرضیه است که در بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی در بین دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.

همچنین بین عزت نفس با جنسیت رابطه وجود دارد.

پس از اجرای آزمون و تجزیه و تحلیل آماری و برآورد نتایج زیر بدست آمد:

1-ضریب همبستگی در پسران 96/0 و در دختران 93/0 مثبت می‌باشد و ضریب همبستگی بسیار بالایی است بنابراین فرضیه اول تأیید می‌شود و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی رابطه معنی‌داری دارد.

2-ضریب همبستگی در دختران با پسران تفاوت معنی‌داری ندارد زیرا در هر دو همبستگی خیلی بالاست بنابراین عزت نفس با جنسیت رابطه ندارد.







فهرست مطالب

عنوان صفحه

بسم الله الرحمن الرحیم..................................................................................................................................................... الف

تقدیر و تشکر.................................................................................................................................................................... ب

چکیده................................................................................................................................................................................ ت

فهرست مطالب................................................................................................................................................................... ث

فهرست جدواول................................................................................................................................................................ ح



فصل اول: طرح تحقیق

مقدمه.................................................................................................................................................................................. 2

بیان مسأله.......................................................................................................................................................................... 4

اهمیت و ضرورت مسأله...................................................................................................................................................... 5

اهداف.................................................................................................................................................................................. 6

سؤالات و فرضیه‌ها.............................................................................................................................................................. 6

متغیرها و تعاریف عملیاتی................................................................................................................................................. 7



فصل دوم: پیشینه تحقیق

مبانی نظری........................................................................................................................................................................ 9

مبانی تجربی....................................................................................................................................................................... 18

مدل تحلیلی....................................................................................................................................................................... 21



فصل سوم: رو‌ش‌شناسی

روش تحقیق........................................................................................................................................................................ 23

جامعه آماری....................................................................................................................................................................... 23

نمونه آماری........................................................................................................................................................................ 23

ابزارها.................................................................................................................................................................................. 23

روشهای آماری................................................................................................................................................................... 24











فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها



فصل پنجم: نتیجه‌گیری

بحث بر یافته‌ها................................................................................................................................................................... 39

محدودیت‌ها........................................................................................................................................................................ 40

پیشنهادات.......................................................................................................................................................................... 41



منابع و مأخذ........................................................................................................................ 42



ضمائم

پرسشنامه............................................................................................................................................................................ 43







فهرست جداول و نمودار



جدول شماره (1-4)--------------------------------------------------------- 27

جدول شماره(2-4)--------------------------------------------------------- 28

جدول شماره(3-4)--------------------------------------------------------- 29

جدول شماره(4-4)--------------------------------------------------------- 30

جدول شماره(5-4)--------------------------------------------------------- 31

جدول شماره(6-4)--------------------------------------------------------- 32

جدول شماره(7-4)--------------------------------------------------------- 33

جدول شماره(8-4)--------------------------------------------------------- 33

جدول شماره(9-4)--------------------------------------------------------- 34

جدول شماره(10-4)-------------------------------------------------------- 34

نمودار شماره(1-4)--------------------------------------------------------- 35

نمودار شماره(2-4)--------------------------------------------------------- 36

نمودار شماره(3-4)--------------------------------------------------------- 37













اول: طرح تحقیق

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت مسئله

اهداف

سؤالات و فرضیه‌ها

متغیرها و تعاریف عملیاتی





















مقدمه:

یکی از مهم‌ترین صفات بشری برای رسیدن به هدف‌هایی که انسان در پیش دارد عزت نفس است برخورداری از اراده و اعتماد به نفس قوی، قدرت تصمیم‌گیری و ابتکار، خلاقیت، سلامت فکر و بهداشت روانی ارتباط مستقیمی با میزان عزت نفس و احساس خود ارزشمندی دارد.

منظور از عزت نفس، احساس و تصوری است که فرد به مرور زمان نسبت به خویشتن در ذهن می‌پروراند. به عبارت ساده‌تر، عزت نفس یعنی، ارزیابی فرد از خودش، حال این برداشت و ارزیابی می‌تواند مثبت و خوشایند باشد، یا منفی و ناخوشایند.

کودکانی که از عزت نفس بالایی برخوردارند، معمولاً احساس خوبی نسبت به خود دارند و بهتر می‌توانند اختلافات خود را با سایر کودکان حل کنند و در مقابله با مشکلات، ناملایمات و ناکامی‌ها مقاوم‌ترند این کودکان اغلب خنده‌رو و خوش‌بین، منطقی و دارای خودپنداری مثبت هستند و از زندگیشان لذت می‌برند. برعکس، کودکانی که دارای عزت نفس پائینی هستند، اغلب در مواجهه با مشکلات و سختی‌ها دچار اضطراب فراوان و ناکامی می‌شوند. این گروه از کودکان معمولاً در حل تعارضات و اختلافات موجود با سایر هم سن و سالانشان مشکل دارند آن‌ها دائم با افکار انتقادی از خویشتن، موجب اذیت و آزار خود می‌شوند(سلحشور، 1379).

برای اینکه کودکان و نوجوانان بتوانند از حداکثر ظرفیت ذهنی و توانمندی‌های بالقوه‌ی فرد برخوردار شوند می‌بایست از نگرش مثبت نسبت به فرد و محیط اطراف و انگیزه‌ای غنی برای تلاش و کوشش بهره‌مند شوند بی‌شک نوجوانانی که دارای عزت نفس قابل توجهی هستند، نسبت به همسالان خود در شرایط مشابه، پیشرفت تحصیلی و کارآیی بیشتری از خود نشان می‌دهند و نیز از بارزترین ویژگی‌های صاحبان تفکر واگرا و افراد خلاق، داشتن اعتماد به نفس و عزت نفس بالاست.

لذا پرورش عزت نفس در کودکان و نوجوانان از مهم‌ترین وظایف اولیاء و مربیان می‌باشد که در این ارتباط بیشترین نقش برعهده‌ی الگوهای رفتاری است(افروز، 1373).

موفقیت‌های تحصیلی و شکست‌های تحصیلی فرد در مدرسه و مسائل مربوط به تحصیل متقابلاً بر عزت نفس و عزت نفس بر تحصیل تأثیر می‌گذارند که میزان تأثیر آن از جامعه‌ای به جامعه دیگر فرق می‌کند. در تحقیق حاضر به بررسی رابطه بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع دبیرستان در شهرستان بیجار در سال تحصیلی 87-86 می‌پردازند.



























بیان مسأله:

عزت نفس، احساس ارزش، درجه تصویب تأیید، پذیرش و ارزشمندی است که شخص نسبت به خویشتن احساس می‌کند (شاملو، 1372). وقتی سخن از عزت نفس به میان می‌آید ارزش شخصی یا احساسی که از فرد در نظر اعضای گروه مجسم می‌شود مطرح می‌گردد. یکی از پیچیده‌ترین و ناراحت کننده‌ترین مسائل شخصیتی عقده حقارت است. کودکانی که احساس بی‌لیاقتی و عقب‌ماندگی می‌کنند کمتر برای موفقیت و انجام دادن کارها به تلاش و کوشش دست می‌زنند. رشد سالم شخصیت ایجاب می‌کند که شخص نه فقط برای شناخت خود، بلکه بیشتر برای پذیرش خود فعالیت کند پژوهش‌های ارزشمندی درباره‌ی ارتباط خودشناسی فرد در رابطه با رشد سالم و سازگاری‌های شخصیتی افراد انجام گرفته و نتایج مثبت و سودمندی به بار آورده است(پارسا، 1376).

در زمینه رابطه‌ی بین احساس ارزشمندی و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی، نظر مربیان و اساتید و متخصصان تعلیم و تربیت بر این است که عوامل روحی و روانی تأثیر بسیار بالایی در موفقیت یا عدم موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دارد پژوهش‌های زیادی در زمینه پی بردن به رابطه عزت نفس و پیشرفت تحصیلی صورت گرفته است. گسترده‌ترین این تحقیقات پژوهشی است که به وسیله گیل دات انجام شده نتایج تحقیق مؤید رابطه بالا بین انگیزه پیشرفت و عزت نفس است. یکی دیگر از این پژوهش‌ها در زمینه‌ی عزت نفس یافته‌های کوپر اسمیت است که در سال 1967 منتشر شد. به نظر کوپر اسمیت منابع عزت نفس شامل موارد ذیل‌اند:

پای بند بودن به آداب و قوانین اجتماعی و اخلاقی
مهم بودن: وقتی شخص متوجه گردد که اهمیت دارد و در زندگی دیگران مهم است عزت نفس او بالا می‌رود.
موفقیت
قدرت: وقتی شخص احساس قدرت کند، در نتیجه می‌تواند روی سایرین اثر گذاشته و متعاقباً عزت نفس او بالا می‌رود.

بنابراین ارزش وجودی عزت نفس به عنوان بعدی از ابعاد شخصیت انسان و ارتباط آن با موفقیت‌ها و با شکست و ناکامی‌های فرد قابل ملاحظه و تبیین است. در این تحقیق که بررسی رابطه عزت نفس و پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان در شهرستان بیجار در سال تحصیلی 87-86 است سعی می‌کنیم که این رابطه را با استفاده از پرسشنامه عزت نفس به نتیجه برسانیم. حال سؤال این است که عزت نفس و پیشرفت تحصیلی چه رابطه‌ای با هم دارند؟



اهمیت و ضرورت مسأله:

داشتن عزت نفس برای یک زندگی موفقیت‌آمیز لازم است بنابراین باید به تقویت آن در بین دانش‌آموزان پرداخت.

از آنجا که عزت نفس کودک زمینه و اساس ادراکات وی از تجارب زندگی را مهیا نماید، امری ارزشمند محسوب می‌گردد شایستگی عاطفی-اجتماعی که از چنین شناخت مثبت از خود ناشی می‌شود، می‌تواند به عنوان نیرویی در مقابل مشکلات جدی آینده به کودک کمک کند.

عزت نفس جنبه مهمی از عملکرد و کشش کلی کودک است و به نظرمی‌رسد به صورت تعاملی با زمینه‌های دیگری از جمله سلامت روانی و عملکرد تحصیلی ارتباط دارد به این معنی که عزت نفس می‌تواند علت و هم معلول نوعی از عملکرد باشد که در سایر حوزه‌ها رخ می‌دهد(پپ و همکاران، 1988).

در بحث از اهمیت و ضرورت موضوع می‌توان به آیات قرآن و احادیث مراجعه نمود.

خداوند در سوره فاطر آیه ده می‌فرماید: « هر که طالب عزت است بداند که تحکم و عزت خاص خدا است، کلمه نیکوی توحید و (روح پاک آسمانی) به سوی خدا بالا رود و عمل نیک خالص آن را بالا برد».

و در سوره منافقون آیه هشتم آمده است که: «عزت خاص خدا و رسول و مؤمنین است». پیامبر گرامی اسلام در این باره فرموده است: «زندگی که در آن انسان زیردست و خوار باشد مردن از آن بهتر است و مردنی که با پیروزی مقرون باشد، صدهزار بار بر زندگی ذلت‌بار ترجیح دارد».

همچنین پیامبر گرامی می‌فرمایند: کسی که نفس خود را شناخت به یقین خدا را شناخته است حضرت علی (ع) می‌فرمایند: خویشتن‌شناسی سودمندترین دانش‌هاست.



اهداف:

هدف کلی:

تعیین رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهرستان بیجار

هدف جزیی:

1-تعیین میزان رابطه‌ی عزت نفس با پیشرفت تحصیلی

2-تعیین میزان رابطه‌ی عزت نفس با جنسیت



سؤال‌ها:

1-آیا بین عزت نفس با پیشرفت تحصیلی رابطه‌ وجود دارد؟

2-آیا بین عزت نفس با جنسیت رابطه وجود دارد؟



متغیرها:

عزت نفس (متغیر مستقل): تصورات، نگرش‌ها و ارزیابی‌هایی که شخص بطور مداوم از خود انجام می‌دهد

پیشرفت تحصیلی (متغیر وابسته): موفقیت در هدف‌های تربیتی تعیین شده که به عنوان عملکرد تحصیلی دانش‌آموز در نظر گرفته شده است.



تعریف عملیاتی:

عزت نفس: منظور از عزت نفس در تحقیق حاضر میزان نمره‌ای است که فرد از آزمون کوپر اسمیت کسب کرده است.

پیشرفت تحصیلی: منظور از پیشرفت تحصیلی در پژوهش حاضر نمره معدل ترم گذشته دانش‌آموزان در تمام دروس است. ‌

مقطع تحصیلی که این تحقیق در آن صورت گرفته است دانش‌آموزان دوره دبیرستان شهرستان بیجار است.







بحث بر یافته‌ها:

یافته‌های حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که همبستگی خیلی بالا بین پیشرفت تحصیلی و عزت نفس وجود دارد و نتیجه می‌گیریم که بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد همچنین در این تحقیق عزت نفس در پسران و دختران تقریباً یکسان است و تفاوت معناداری در این مورد وجود ندارد زیرا در هر دو گروه همبستگی خیلی بالاست.

از میان هماهنگی بین یافته‌های تحقیق حاضر و تحقیقات قبلی بر می‌آید که بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی رابطه معنی‌داری مستقیمی وجود دارد.

چنانچه خانم فاطمه سیف‌پناهی دربارة رابطه عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر ناحیه 1 مرکز پیش دانشگاهی سنندج سطح 46/0 را بدست آورده بود و بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معناداری قائل بود چنانچه هر چه افراد دارای عزت نفس بالایی بودند به مراتب در تحصیل نیز پیشرفت چشمگیری را نشان می‌دادند.

تحقیق آقای هادی پورهاشمی درباره رابطه بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی در سال 1370 انجام یافته و جامعه آماری دانش‌آموزان سال سوم متوسطه فرهنگ و ادب ریاضی و علوم تجربی (شهرستان قائم بود که ضریب همبستگی عزت نفس و پیشرفت تحصیلی برای آزمودنی‌ها از نظر آماری معنادار است).

پس می‌توان نتیجه گرفت که بین پیشرفت تحصیلی و عزت نفس یک رابطه تنگاتنگ و مثبت از نظر آماری وجود دارد زیرا هماهنگی نتیجه تحقیق حاضر با تحقیقات دیگر بیانگر ارتباط بین دو متغیر پیشرفت تحصیلی و عزت نفس است و می‌توان این تحقیق را به دانش‌آموزان مقطع دبیرستان در شهرستان بیجار تعمیم داد.

اما رابطه عزت نفس با جنسیت تأیید نمی‌شود زیرا در عزت نفس دختران با پسران تفاوت معناداری وجود ندارد.





محدودیت‌های تحقیق:

1-کمبود منابع و عدم دسترسی به منابع اینترنتی در مورد موضوع پژوهش

2-عدم در اختیار داشتن آزمون هوش برای شسنجش پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان لذا در این تحقیق معدل دانش‌آموزتن ملاک سنجش قرار گرفت.

3-نداشتن تجربه و اطلاعات کافی محقق در زمینه کارهای تحقیقی

4-احتمال عدم همکاری و پاسخ دادن صادقانه برخی از آزمودنی‌ها







پیشنهادها:

از آنجا که والدین، معلمین و مدرسه اهمیت زیادی در ارزشیابی مثبت کودکان و نوجوانان از توانایی‌های عزت نفس دارند لذا کاربردهای تربیت یدر قالب پیشنهاداتی برای والدین، معلمین و مدرسه ارائه می‌گردد.

-در کارهای منزل، مدرسه با فرزندان خود مشورت کنید و در فعالیت‌های گروهی لازم با آنها مشورت داشته باشید چرا اینکه در چنین کارهایی فرزند احساس می‌کند فرد ارزشمندی است.

-سعی نمائید توانمندی‌های فرزند خود را مدنظر داشته باشید و بیش از حد ضعف‌ها و ناتوانایی‌های او را به رخ او نکشید.

-نوجوانانی که عزت نفس لازم و آمادگی کافی برای کسب استقلال ندارند نباید تحت فشار قرار گیرند بلکه ضمن توجه به اهمیت مسأله باید مدتی با آنها مدارا کرد تا برای کسب آن آماد و علاقمند شوند.

-معلم باید دانش‌آموزان را به جای رقابت با دیگران به رقابت با خود تشویق نماید زیرا این روش مضرات رقابت با دیگران را ندارند و به عزت نفس آنها صدمه وارد نمی‌سازد.

-برای ایجاد سازگاری بیشتر و افزایش عزت نفس نوجوانان لازم است که معلمین در وضع و اجرای مقررات در کلاس و مدرسه سهیم نماید، این روش حس مسئولیت‌پذیری را در نوجوان افزایش می‌دهد.

-مدرسه می‌تواند از طریق برنامه‌های کلاسی و غیرکلاسی دانش‌آموزان را با مشاغل و حرف گوناگون آشنا کند بدین ترتیب عزت نفس را در آنها افزایش می‌دهد.

پژهش بررسی رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهرستان بیجارمقاله بررسی رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهرستان بیجاررابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهرستان بیجارتحقیق بررسی رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع